Tchålerwè (veye)

Tchålerwè^[3] (la-minme, Châlèrwè^[4], Fr. Charleroi), c' est ene des troes grandès veyes del Walonreye walon-cåzante; å cmince, c' esteut èn ancyin ptit ban del Walonreye divnou intité.

Mwaissès piceures candjî

Lomaedje des djins :
- on Tchålerwetî, ene Tchålerwetresse (Châlèrwètî)^[5]
- on Carolo, ene Carolo^[6]

Istwere candjî

Oridjene candjî

L' oridjene del veye esteut-st on ptit viyaedje, lomé Tchårnoe (fr: Charnoy), ki e 1666 les Espagnols î costrujhît ene foirturesse, k' i lomît Tchårlerwè (Charleroy) e l' oneur di l' enfant-rwè Tchåle II.

E 1850, gn ourit les grossès aiwes.

Eglijhe Sint-Cristofe

Lisse des borguimwaisses candjî

Divant l' rebanaedje candjî

Divant l' guere di 40 candjî

1830-1834 : Paul-François-Joseph Huart-Chapel (PL)
1834-1851 : Gustave Nalinne (PL)
1851-1873 : Charles-Louis Lebeau (PL)
1873-1874 : Jules Isaac (PL)
1874-1879 : Charles Dupret (PL)
1879-1903 : Jules Audent (PL)
1904-1921 : Émile Devreux (PL)
1921-1925 : Émile Buisset (PL)
1925-1952 : Joseph Tirou (PL)
1953-1966 : Gérard-Octave Pinkers (PLP)
1966-1976 : Claude Hubaux (PL)

Dizo l' avorance nazeye candjî

1940-1941 : Adolph Boland (POB)
1941-1942 : Prosper Teughels (Recsisse)
1943-1944 : Oswald Englebin (Recsisse)

Après l' rebanaedje candjî

1977-1982 : Lucien Harmegnies (PS)
1983-2000 : Jean-Claude Van Cauwenberghe (PS)
2000-2006 : Jacques Van Gompel (PS)
2006-2007 : Léon Casaert (PS)
2007-2012 : Jean-Jacques Viseur (cdH)
2012-2012 : Éric Massin (PS)
2012- : Paul Magnette (PS)

Djeyografeye candjî

Tchålerwè est raiwé pa Sambe.

Economeye candjî

Cinte industriyel, siderurdjeye, veulreye, prodûts tchimikes, construjhaedjes electrikes; Tchålerwè est å mitan d' on grand bassin d' hoyires, enute totes arestêyes, lomé li Noer Payis.

Tuzance walone candjî

Accints do walon candjî

C' est l' pus grosse veye pol walon do Coûtchant. Mins li walon d' Tchålerwè si prezinte come ene coyiné, ki bodje tofer. Metans, Bernus e 1850, eploye mwésse (po mwaisse). Sorlon A. Carlier (Motî do Coûtchant walon), li rahoucante fôme est mésse.

Sacwants tecses da Jacques Bertrand acsegnnut des diferinces inte li Veye-hôte et l' Veye-basse (metans po l' oyon AN/ON.

Sicrijheus e walon candjî

Sidje di l' ALWAC (Soce di scrijheus et gazetes e walon), eyet del Måjhon des Walons
Léon Bernus

Sicrijhaedje e walon so Tchålerwè candjî

Monoloke da François Lemaire so Tchålerwè, sovint dit pa Bob Dechamps come etermede.

Comint çk' on n' s' è va nén viker yu çk' i fwait bon

Ey evoyî boler l' fayé payis walon ?

Pocwè ? Tot simplemint pask' on trouve dilé lu,

- Do moens, nos, ses efants - tot cwè ki fwait plaijhi.

Èn etrindjir pasreut on djoû a Tchålerwè

I n' årè nén comprins tot cwè k' il est por nos.

Ç' pitit boket do monde, lu ki nos a dné l' djoû,

No Walonreye, por nos, c' est l' pus grande des merveyes.

Et nos plans bén cachî, nos n' trouvrans rén d' parey.

Eredjistrumints candjî

Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint del fåve do vî vî tins «Li bijhe et l' solea» ratournêye pa Jean Goffart avou l' accint d' après Tchålerwè pol Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la.
Ôte ratournaedje do minme tecse, adiercî et di pa Samuël Dumont avou l' accint did la.
Ôte ratournaedje do minme tecse, fwait et dit pa Dominique Vanderstoken avou l' accint did la.

Avey candjî

Cloke-poite ki djowe les airs da Jacques Bertrand. Ès ban-cloke si lome "El Bourdon" ey a siervou a loemr li gazete e walon do minme no.

Hårdêye difoûtrinne candjî

Istwere del grande inondåcion d' Châlerwè, e 1850 (arimé da Leyon Bernus, so l' Aberteke))

Commons

I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou Tchålerwè (veye) .

Referinces eyet sourdants candjî

↑ https://web.archive.org/web/20190828194322/http://www.observatoires-locaux-de-charleroi.be/barometre/demographie/
↑ https://web.archive.org/web/20190828194322/http://www.observatoires-locaux-de-charleroi.be/barometre/demographie/
↑ TG1; sorwalonde avou l' son tch, rashiowe sol pitit no «Tchåle», rissintou pus walon ki l' disfondowe «Châle»
↑ TG1, a Courcele, Chålèrwo (Louis Marcelle, El Bourdon 738-739, setimbe-octôbe 2021 p. 23); ôte pårt e l' Walonreye, e 20inme sieke, on prononcve a môde francesse Charlërwa.
↑ FO94
↑ R12

	Rebanêye Comene di Tchålerwè
Pitits bans: \| Couyet \| Dårmè \| Djilî \| Djumet \| El Ronsåt \| El Rou-dlé-Tchålerwè \| Gochliye \| Goutrou \| Lodlinsåt \| Mårciene \| Mårcinele \| Moncea-so-Sambe \| Mont-dzeu-Mårciene \| Montgneye-so-Sambe \| Tchålerwè
Hamteas di Couyet : Cinte \| El Queuwe \| L' Amerike \| Les Cwate Bresses \| Les Fiestås \| Transvå \| Viyaedje Hamteas di Dårmè : Cinte \| Fourcåt Hamteas di Djilî : Bwès-d'-Lôbe \| Cinte \| Coron Djerminå \| El Louvy \| Håyes \| Les Cwate Bresses \| Les Hôtchiyes \| Såt-Alet \| Såt-Culpart \| Sint-Djôzef Hamteas di Djumet :Båyemont \| Egne \| Goyîssåt \| Hamindes \| Houbwès \| Li Cope \| Li Tchåd-Moncea \| Rowe di Dårmè \| Site Sadin \| Ståcion \| Tchîf-leu Hamteas d' El Ronsåt : Bwès \| El Sokwa \| Les Rasses \| Masses Diårbwès-Tayni Hamteas d' El Rou-dlé-Tchålerwè : Les Årzêyes-El Bassêye \| Coron d' el Låtche \| Cinte \| Hûbes-El Mårtinet \| Willibôrou Hamteas di Gochliye : Cinte \| Cinte-Bijhe \| Cinte-Levant \| Coron Hubinon \| Fåbork di Brussele \| Fåbork di Tchålerwè \| Såt-les-Moennes Hamteas di Goutrou : Coron do Fouwî \| Goutrou \| Li Burtaegne Hamteas di Lodlinsåt : Cinte \| Coucou \| Gros-Fayi \| Ståcion Hamteas di Mårciene : Cinte \| Coron des Cerijhîs \| Bougnou \| El Dochriye \| Matadi \| Ståcion Hamteas di Mårcinele : Coron di l' Efance \| Coron Park \| Eglijhe Sint-Mårtén \| El Bele Avuzion \| El Viyete \| Hamtea do XII \| Hublinbu \| Li Brouwire \| Li Tcherbwès \| Mårtchî del Vesprêye \| Såt-Sint-Nicolai-les-Håyes Hamteas di Moncea-so-Sambe : Bijhe \| Cinte \| Coron Atulî Djermwin \| Coron Malghem \| Les Grands Trîs \| Li Burtaegne \| Li Hamtea \| Li Han Hamteas di Mont-dzeu-Mårciene : Bijhe \| El Bea Site \| El Spignat \| Èm Lodjisse \| Les Håyes Gadin \| Les Gonsreyes \| Muzêye del Fotografeye \| Pont-a-Nôle Hamteas di Montgneye-so-Sambe : Cinte \| Coron Sélestat \| Coron Yernaux \| Les Trîs-Sint-Djan \| Li Nouveye \| Li Roction \| Sint-Djan \| Sint-Tchåle \| Trieus Caisén Hamteas di Tchålerwè : Basse-Veye \| Brouchetere \| Bwès del Bol \| Fåbork \| Hôte-Veye \| L' Ålouwete

[1] ttps://web.archive.org/web/20190828194322/http://www.observatoires-locaux-de-charleroi.be/barometre/demographie/

[2] ttps://web.archive.org/web/20190828194322/http://www.observatoires-locaux-de-charleroi.be/barometre/demographie/

[3] TG1; sorwalonde avou l' son tch, rashiowe sol pitit no «Tchåle», rissintou pus walon ki l' disfondowe «Châle»

[4] TG1, a Courcele, Chålèrwo (Louis Marcelle, El Bourdon 738-739, setimbe-octôbe 2021 p. 23); ôte pårt e l' Walonreye, e 20inme sieke, on prononcve a môde francesse Charlërwa.

[5] FO94

[6] R12

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]