Li bijhe et l' solea (fåve do vî vî tins)

Li bijhe et l' solea u li vint eyet l' solo, c' est ene fåve do vî vî tins k' a stî scrîte pol prumî côp pa Ezope.

C' est l' fåve limero 298 do rindjmint des fåves da Aarne et Thompson.

Shuvance

Elle a stî relîte on gros sieke pal Soce Fonetike Eternåcionåle po-z enimådjî toplin des lingaedjes totavå l’ Daegne.

Tinme

C' est l' bijhe et l' solea ki s' dispetronèt po vey kî çk' est l' pus foirt des deus. I vont fé ene wadjeure po s' dispårti.

I voeynut èn ome ki rote so on tchmin, ravôtyî dins ene sôre di caban (on paltot sins mantches). Vocial leu wadjeure: li ci ki parvénrè a dismoussî l' voyaedjeu, c' est lu / leye k' årè l' plouma.

Li bijhe shofele tant k' ele pout, mins, a fwait ki l' ome est discatchî på shofla, a fwait k' i rhaetche si mantea après lu, tantea ki l' bijhe fwait berwete.

Li solea n' a k' a lure di ses pus foirts po ki l' roteu, ki cmince a souwer sonkenaiwe, rissaetche si mousmint. Çou ki dene li victwere a l' asse do djoû.

Acsegnmint

C' est ene fåve ki mostere k' i n' fåt nén todi ataker a foice po-z ariver a ses såmes. I fåt motoit tuzer a-z adiercî s' côp d' ene manire dilérece.

On pôreut eto rmete li fåve å spot walon ki dit: c' est l' pus malén k' atrape l' ôte.

Ene ôte manire di dire li moråle:

Li solea esteut bén l' pus foirt et il a mostré insi å vint k' i våt bråmint mia esse doûs come del låme ki d' esse araedjî.

Ratournaedjes e francès

On pinse docô al modêye da Jean de Lafontaine, ki l' tite, c' est «Phoebus et Borée».

Li fåve aveut stî rprins dins les Fåves da Leyon Bernus avou come tite «L' Vint eiét l' Solia».

Loukîz a : Mwaisse modêye Bernus (so Wikisourd)

Ratournaedjes e walon do Djåzant Atlasse

Ces-ci ont stî fwaits a pårti d' on court tecse e francès (120 mots) avou l' såme d' esse eredjistrés po-z esse oyåves et lijhåves sol «Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' pattavå».

modêyes e walon rashiowes so on tecse e rfondou

• pa ene djin nêye-native di Transene, dimorant foû-payis; tecse ciddé (so Wikisourd)

• pa ene djin nêye-native d' on lon-payis, dimorant après Nameur; tecse vaici (so Wikisourd)

• pa ene djin nêye-native d' on lon-payis, dimorant après Lidje

modêye e walon rashiowes so on tecse e-n on rfondant walon

Oyoz lu

Li bijhe eyet l’ solea s' bretént, tchaeconk acertinant k’ il esteut l’ pus foirt, cwand il ont veyou l’ voyaedjeu avancî, ewalpé e s’ paltot.

I s’ ont metou dacoird kel ci k’ arivreut l’ prumî a fé oister s’ paltot å voyaedjeu sereut rmetou come li pus foirt.

Adon l’ bijhe s’ a metou a shofler di tote foice. Mins dpus k’ ele shofléve, dipus kel voyaedjeu seréve si paltot åtoû d’ lu et, al difén, li bijhe a rnoncî a lyi fé oister.

Ça fwait kel solea a-st a ataké a rlure et après on moumint, li voyaedjeu, restchåfé, a oisté s’ paltot.

C’ est insi kel bijhe a dvou rconoxhe kel solea esteut l’ pus foirt di zels deus.

modêyes e walon rashiowes so on tecse sicrît avou l' accint do Mitan

• Ene modêye di Nameur minme

Ci modêye cial (lijhåve e rfondou so Wikisourd) a stî scrîte avou l' accint d' Nameur (walon do Mitan).

• On temoen d' Vireu-Molén fijha eto on ratounaedje, mins k' esteut ene miete francijhî, pår å coron.

Oyoz lu, avou l' mwaisse accint, foirt rifrancijhî

Ci modêye cial (lijhåve e rfondou so Wikisourd)

modêyes e walon rashiowes so on tecse sicrît avou l' accint del Basse Årdene

C' est don èn accint do walon d' Nonne.

Oyoz lu avou l' mwaisse accint

Li bijhe et l’ solea estént ki s’ margayént po sawè kî çki, des deus, esteut l’ pus foirt. Mins ç’ côp la, la k’ i veyèt on tchminåd k' arivéve pyim piam, dins on bea noû tchôd paltot. Ladsu, i s' metèt dacoird po çouci: li ci ki parvénreut l' prumî a lyi haper s' mantea, ça sreut lu ki sreut rwaitî come li pus foirt.

Adon, la k' li bijhe si mete a shofler tant k' ele pout. Mins non pus, pus çk' ele shofléve, pus çki l' roteu s' racafûléve dins s' grand paltot. Ça fwait k' elle a laixhî ouve.

A ç' moumint la, la ki l' solea s' mete a lure come cwand i lût des cwate costés. Et c' est ki: après ene hapêye, la ki l' pormoenneu a stî reschandi, et il a tiré s' mantea.

Ça fwait ki l' bijhe a bén dvou rconoxhe ki l' solea esteut l' pus foirt di zels deus.

modêyes e walon rashiowes so on tecse sicrît avou èn accint do payis d' Lidje

C' est don èn accint do walon do Levant.

Ci prumî tecse cial est edjîstré a Lidje minme.

Oyoz lu avou l' mwaisse accint

Li bijhe et l' solo s' kerlént : tchaeke acertinéve k' il esteut l' pus foirt, cwand il ont veyou on voyaedjeu rafûlé e s' mantea.

I s' ont metou dacoird ki l' ci k' arivreut l' prumî a lyi fé bodjî s' mantea sereut loukî come li pus foirt.

Adon l' bijhe s' a metou a shofler di s' pus roed mins, å pus çk' ele shofléve, å pus çki l' voyaedjeu resseréve si mantea sor lu. Al fén do conte, li bijhe rinonça a lyi fé bodjî.

Adonpwis, li solo ataca a rlure et, moens pô d' tins pus tård, li voyaedjeu, restchåfé, bodja s' mantea.

C' est adon ki l' bijhe diva ricnoxhe ki l' solea esteut l' pus foirt di leus deus.

Ci-vola, avou l' accint d' Serè

Oyoz lu avou l' mwaisse accint

Li bijhe et l' solo fjhént margaye, tchaeconk acertinant k' il esteut l' pus foirt, cwand il ont veyou on voyaedjeu ki s' avancive, ewalpé e s' paltot.

ll ont toumé dacoird ki l' prumî ki lyi freut bodjî s' paltot, sereut loukî come li ci k' est l' pus foirt.

Adon, li bijhe s' a metou a shofler a bouxhî tot djus, mins pus ele sohfléve, pus li voyaedjeu seréve si paltot d' près, et al fén do conte, li bijhe a-st abandné l' idêye di lyi fé rsaetchî foû.

Adon, l' solo a-st ataké a lure et, après on moumint, li voyaedjeu, restchåfé, a oisté s' paltot.

Don, li bijhe a dvou ricnoxhe ki l' solo esteut l' pus foirt inte di zels deus.

Ey avou l' accint del Viye Såm

Oyoz lu

Li bijhe et l' solo si khagnént, tchaeconk acertinant sey li pus foirt, adon k' on voyaedjeu s' avancive, bén ravôtyî divins s' mantea.

I toumît dacoird po diclårer li pus foirt li ci ki sereut l' prumî a dhaler li voyaedjeu di s' mantea.

Adon, li bijhe s' enonda po shofler di totes ses foices. Mins pus s' shofléve-t ele, pus s' li voyaedjeu si resseréve-t i e s' mantea et po ndè fini, li bijhe rinonça.

C' est adon ki l' solo ataca a lure et i n' fala nén lontins po ki l' voyaedjeu, bén reschandi, leyaxhe toumer s' mantea.

Insi, li bijhe admeta ki l' solo esteut li pus foirt des deus.

modêyes e walon rashiowes so on tecse sicrît avou èn accint do payis d' Tchålerwè

C' est don èn accint do walon do Coûtchant.

Oyoz lu avou l' mwaisse accint

El bijhe eyet l’ solea ès bretént: tchake d’ inte yeusses afrankixheut k’ il esteut l’ pus foirt, cwand i l ont veyou on voyaedjeu ki s’ avancive, efårdulé dins s’ frake.

Il ont tcheu dacoird k’ el ci k’ arivreut l’ prumî a fé rsaetchî s’ frake å voyaedjeu sereut rwaitî come el pus foirt.

Adon, el bijhe s’ a metou a shofler di tote ès foice. Mins pus ele shofléve, pus el voyaedjeu seréve ès frake åtoû d’ lu, eyet po fini, el bijhe a rnoncî a lyi fé rsaetchî.

Adon, el solea a comincî a rlure eyet å dbout d’ on moumint, el voyaedjeu, restchåfé, a rsaetchî s’ frake.

Adon, el bijhe a dvou rconoxhe k’ el solea esteut l’ pus foirt des deus!

Ôte modêye acmaxheye

Fwait pa ene cope, li feme vinant d' après Vervî, l' ome del Basse Årdene mins k' a bouté dins l' Coûtchant walon.

El bijhe et l’ solea s’ margayént, tchaeconk sotnant k’ il estéve li pus foirt, cwand il ont veyou on voyaedjeu ki vneut, ewalpé dins s’ mantea. I ont toumé dacoird ki l’ ci ki arivreut l’ prumî a lyi fé rsaetchî s’ mantea sereut waitî come li pus foirt.

Alôrse, el bijhe s’ a metou a shofler di tote si foice, mins pus ele shofleut, pus l’ voyaedjeu risseréve si mantea åtoû d’ lu. Et, po fini, li bijhe n’ a nén volou lyi fé rsaetchî.

Alôrse, li solea a cmincî a lure, et après on bon moumint, li voyaedjeu a rsaetchî s’ mantea. Adon l’ bijhe a dvou admete k’ el solea esteut l’ pus foirt des deus.

Hårdêye divintrinne

On ratournaedje e-n amazir