Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Tchålerwè », loukîz cial.
(wa)Tchålerwè
(fr)Charleroi
(Detays)
Eplaeçmint do pitit ban dins l' comene
Lingaedje oficir Francès
Lingaedje coinrece Walon do Coûtchant
Limero diyalectolodjike Ch 1
Limero dèl posse 6000
Eplaeçmint - Tchålerwè

- Arondixhmint di Tchålerwè

- Province do Hinnot

- Walonreye

- Beldjike

Sitindêye km²
Peuplåcion (asteure) +/- 6.757 dimorants[1]
Dinsité (asteure) 19.282 dimorants/km²[2]
Coisse d' eure ECG (ECG+1) / CEST (UTC+2)
Preficse telefonike (+32) 071

Tchålerwè[3] (la-minme, Châlèrwè[4], Fr. Charleroi), c' est ene des troes grandès veyes del Walonreye walon-cåzante; å cmince, c' esteut èn ancyin ptit ban del Walonreye divnou intité.

Lomaedje

candjî

Dimorants

candjî
  • on Tchålerwetî, ene Tchålerwetresse (Châlèrwètî)[5]
  • on Carolo, ene Carolo[6]

Toponimeye

candjî

Dispu 1666, Tchålerwè ([LA] Caroloregium) a kécfeye candjî d' no. A l' atake, on l' escrijha e deus mots : Tchåle Rwè, al môde di Flipveye, metans. L' idêye, c' esta d' fé del riclame po li rwè Tchåle II d' Hasbork.

Padvant d' esse prindou påzès Francès eyet d' candjî d' no, cåze del Revolucion di 1789, Tchålerwè s' loma « Tchåle-so-Sambe ». Al shûte del Relovucion, on l' ava lomé, pindant on moumint, « Libe-so-Sambe ».[7]

Istwere

candjî

Oridjene

candjî

L' oridjene del veye esteut-st on ptit viyaedje, lomé Tchårnoe (fr: Charnoy), ki e 1666 les Espagnols î costrujhît ene foirturesse, k' i lomît Tchårlerwè (Charleroy) e l' oneur di l' enfant-rwè Tchåle II.

E 1850, gn ourit les grossès aiwes.

 
Eglijhe Sint-Cristofe

Lisse des borguimwaisses

candjî

Divant l' rebanaedje

candjî
Divant l' guere di 40
candjî
Dizo l' avorance nazeye
candjî

Après l' rebanaedje

candjî

Djeyografeye

candjî

Tchålerwè est raiwé pa Sambe.

Economeye

candjî

Cinte industriyel, siderurdjeye, veulreye, prodûts tchimikes, construjhaedjes electrikes; Tchålerwè est å mitan d' on grand bassin d' hoyires, enute totes arestêyes, lomé li Noer Payis.

Tuzance walone

candjî

Accints do walon

candjî

C' est l' pus grosse veye pol walon do Coûtchant. Mins li walon d' Tchålerwè si prezinte come ene coyiné, ki bodje tofer. Metans, Bernus e 1850, eploye mwésse (po mwaisse). Sorlon A. Carlier (Motî do Coûtchant walon), li rahoucante fôme est mésse.

Sacwants tecses da Jacques Bertrand acsegnnut des diferinces inte li Veye-hôte et l' Veye-basse (metans po l' oyon AN/ON.

Sicrijheus e walon

candjî

Sicrijhaedje e walon so Tchålerwè

candjî
Monoloke da François Lemaire so Tchålerwè, sovint dit pa Bob Dechamps come etermede.
Comint çk' on n' s' è va nén viker yu çk' i fwait bon
Ey evoyî boler l' fayé payis walon ?
Pocwè ? Tot simplemint pask' on trouve dilé lu,
- Do moens, nos, ses efants - tot cwè ki fwait plaijhi.
Èn etrindjir pasreut on djoû a Tchålerwè
I n' årè nén comprins tot cwè k' il est por nos.
Ç' pitit boket do monde, lu ki nos a dné l' djoû,
No Walonreye, por nos, c' est l' pus grande des merveyes.
Et nos plans bén cachî, nos n' trouvrans rén d' parey.

Eredjistrumints

candjî

Hårdêye difoûtrinne

candjî
 
Commons
I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou Tchålerwè (veye) .


Referinces eyet sourdants

candjî
  1. https://web.archive.org/web/20190828194322/http://www.observatoires-locaux-de-charleroi.be/barometre/demographie/
  2. https://web.archive.org/web/20190828194322/http://www.observatoires-locaux-de-charleroi.be/barometre/demographie/
  3. TG1; sorwalonde avou l' son tch, rashiowe sol pitit no «Tchåle», rissintou pus walon ki l' disfondowe «Châle»
  4. TG1, a Courcele, Chålèrwo (Louis Marcelle, El Bourdon 738-739, setimbe-octôbe 2021 p. 23); ôte pårt e l' Walonreye, e 20inme sieke, on prononcve a môde francesse Charlërwa.
  5. FO94
  6. R12
  7. Delaet, J.-L., et al. (1989). Charleroi sous les révolutions 1789-1799. Crédit Communal, 136 p.


 
 
Rebanêye Comene di Tchålerwè
 

Pitits bans: | Couyet | Dårmè | Djilî | Djumet | El Ronsåt | El Rou-dlé-Tchålerwè | Gochliye | Goutrou | Lodlinsåt | Mårciene | Mårcinele | Moncea-so-Sambe | Mont-dzeu-Mårciene | Montgneye-so-Sambe | Tchålerwè

Hamteas di Couyet : Cinte | El Queuwe | L' Amerike | Les Cwate Bresses | Les Fiestås | Transvå | Viyaedje
Hamteas di Dårmè : Cinte | Fourcåt
Hamteas di Djilî : Bwès-d'-Lôbe | Cinte | Coron Djerminå | El Louvy | Håyes | Les Cwate Bresses | Les Hôtchiyes | Såt-Alet | Såt-Culpart | Sint-Djôzef
Hamteas di Djumet :Båyemont | Egne | Goyîssåt | Hamindes | Houbwès | Li Cope | Li Tchåd-Moncea | Rowe di Dårmè | Site Sadin | Ståcion | Tchîf-leu
Hamteas d' El Ronsåt : Bwès | El Sokwa | Les Rasses | Masses Diårbwès-Tayni
Hamteas d' El Rou-dlé-Tchålerwè : Les Årzêyes-El Bassêye | Coron d' el Låtche | Cinte | Hûbes-El Mårtinet | Willibôrou
Hamteas di Gochliye : Cinte | Cinte-Bijhe | Cinte-Levant | Coron Hubinon | Fåbork di Brussele | Fåbork di Tchålerwè | Såt-les-Moennes
Hamteas di Goutrou : Coron do Fouwî | Goutrou | Li Burtaegne
Hamteas di Lodlinsåt : Cinte | Coucou | Gros-Fayi | Ståcion
Hamteas di Mårciene : Cinte | Coron des Cerijhîs | Bougnou | El Dochriye | Matadi | Ståcion
Hamteas di Mårcinele : Coron di l' Efance | Coron Park | Eglijhe Sint-Mårtén | El Bele Avuzion | El Viyete | Hamtea do XII | Hublinbu | Li Brouwire | Li Tcherbwès | Mårtchî del Vesprêye | Såt-Sint-Nicolai-les-Håyes
Hamteas di Moncea-so-Sambe : Bijhe | Cinte | Coron Atulî Djermwin | Coron Malghem | Les Grands Trîs | Li Burtaegne | Li Hamtea | Li Han
Hamteas di Mont-dzeu-Mårciene : Bijhe | El Bea Site | El Spignat | Èm Lodjisse | Les Håyes Gadin | Les Gonsreyes | Muzêye del Fotografeye | Pont-a-Nôle
Hamteas di Montgneye-so-Sambe : Cinte | Coron Sélestat | Coron Yernaux | Les Trîs-Sint-Djan | Li Nouveye | Li Roction | Sint-Djan | Sint-Tchåle | Trieus Caisén
Hamteas di Tchålerwè : Basse-Veye | Brouchetere | Bwès del Bol | Fåbork | Hôte-Veye | L' Ålouwete