Sårt (toponimeye)

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « sårt », loukîz cial.

On sårt (on djheut eto on rou), c' est on distrîxhaedje d' on bwès u d' ene trîxhe po fé des tchamps. Et, dabôrd, des viyaedjes po des djins î dmorer.

Plake e walon "Stierlinsåt" a Fosse-li-Veye

Li mot "sårt" si voet sovint avou on diterminant a môde d' aplacaedje tîxhon

cial, avou èn addjectif

Mwaissès piceures

On rtrouve les mots "sårt" (rifondou "-såt" cwand il est en aplacaedje tîxhon), si femrin "såte" (pus råle) et leus parints (sårtea, sårti) eshonne avou l' mot "rou" dins ene peclêye di nos d' plaeces del Walonreye. Eto dins des nos d' famile.

Les distrîxhaedjes k' ont dné ces nos d' plaece la s' ont bråmint fwait e l' Urope coûtchantrece a pårti do XIIIinme sieke. Li tecnike a continouwé disk' eviè 1940 dins çou k' on loméve li sårtaedje (espwataedje des virêyes les deus ans ki shuvèt les manêyes). Mins adon, les bwès dmorént bwès.

Les Walons k' ont distrîxhné el Wisconsene si lomént des setleus.

Etimolodjeye

"Sårt" est l' mot latén. Li mot tîxhon est "rou". E-n aplacaedje tîxhon, "sårt" a stî rfondou "-såt".

Istwere do distrîxhaedje

Cwand les erûlès teres ont divnou trop råles po nouri les djins, aprume a cmincî do 13inme sieke, il a bén falou rwangnî des teres so les bwès.

Po distrîxhî, gn aveut cobén on martchî d' fwait inte on moustî et on signeur. L' abeye ahessive li signeur del mwin d' ouve des moennes. Li signeur dinéve li tere, mins dveut payî l' eglijhe ki, come di djusse, serè å mitan do viyaedje.

Viyaedjes et hamteas

rou

• El Rou-dlé-Tchålerwè
• Li Rou-dlé-Muroe
• Li Rou-dlé-Fosse
• El Rû

sårt

plake viè Cou-des-Sårts a Couvén

• Li Sårt-el-Fagne
• Cou-des-Sårts
• El-Sårt-Dames-Avlenes
• Li Sårt-a-Statche
• Li Sårt-Biernåd
• Li Sårt-Sint-Lorint
• Sårt-Custene
• Sårt-dilé-Spå
• Sårt-el-Bouxhire

-såt

• Bernissåt
• El Ronsåt
• Lambûssåt
• Lodlinsåt
• Maransåt
• Nobressåt
• Ricsinsåt

Hamteas

• Achinne: Li Rou (Fr. Liroux)
• Cirou: Moreassåt
• Hamipré: Li Sårt-dilé-l'-Tchestea
• Fleuru: Mårténrou
• Viyé-so-Smwès: Mårténsåt (Mortinsâ)
• Tchåmont: Djintissåt (Djintëssaut, Fr. Gentissart)
• Tchonveye: li Sårt-dilé-Tchonveye

Nos d' plaece avou «sårt»

Plake eviè l' Sårt-dilé-l'-Tchestea

tot seu

• Landliye: Les Sårts
• Lierneu: Les Sårts
• Waime: Les Sårts

avou on no d' djin

Aplacaedje ordinaire

Aplacaedje ordinaire (

• Transene: Li sårt Djîle (la-minme: lu / ou saurt Djî)
• Nafraiteure: Sårt Linåd
• Pitit-Tier: e Sårt Henåd (la-minme: o sârt hènâr).

Aplacaedje tîxhon

aplacaedje tîxhon

• Rotchô: Rimeysåt (Rmissaut)
• Li Ban-Bwès: Stierlinsåt (Stièrlinsaut)
• Viyé-so-Smwès: Mårténsåt (Mortinsâ)

avou èn ôte diterminant

• Brå-dlé-Libråmont: Waransåt
• Floravile: Blanc Sårt
• Wagnlêye: les Crabussåts

Nos d' plaece avou «rou»

tot seu

• Ridû: E Rou (ou ro)
• Bayamont: Li Rou (lë Ro; Le Rot)
• Telin: Li Rou

avou on no d' djin

Aplacaedje tîxhon

• Moumåle: Honrou

Avou èn ôte diterminant

• Djedene: Å ptit rou (au ptit ro)

come diterminant

• Masbork: Tier do Rou

Nos d' plaece avou «såte»

• Esneu: El Såte
• Hu: Sol Såte

Nos d' plaece avou «sårtea»

• Wahå: å Sårtea (au Saurtê)
• Nåwinne: Li Sårtea (Li Saurtê, F. Sartai)
• Bayamont: li Gon des Sårteas (lë Gon des saurtês)

Nos d' plaece avou «sårti»

• Landliye: Å Sårti (Sârti)

Alére

Martine Willems Le vocabulaire du défrichement dans la toponymie wallonne. Bibliothèque de la Faculté de Philosophie et Lettres de l'Université de Liège - Fascicule CCLXVI, 1997, 2 volumes (421 p. / 285 p.).

Foû del Walonreye

• e France: viyaedjes k' on lome "Les Essarts"
• el Flande: viyaedjes k' on lome "Rhode" (Sint-Genesius-Rhode, Li Rou-Sint-Djniesse)
• e l' Almagne: viyaedjes ki s' lomnut "Rötchen" come Reutxhene.