Li Chwès (gazete)

gazete e walon ki rexheut tos les moes

Li Chwès, c' est ene gazete e walon k' a skepyî e 1995 et k' a porshuvou al vitesse di 10 limeros l' an disk' å moes d' djun 2016.

Li coviete do Chwès, a pårti di setimbe 2005

Po des linwincieusès racsegnes sol mot "Chwès", alez s' vey sol Wiccionaire

Li "Gazete Li Chwès" sieve di sourdant pol Wiccionaire

Mwaissès dnêyes

candjî
 
Prumî et dierin Chwès

Li gazete a stî metowe so pî pa Charles Massaux. Ça a stî li prumire gazete a fé bråmint del prôze nén racontrece : des noveles, do spôrt ucobén des rapoirtaedjes touristikes. Çouci, addlé des coirnêyes pus classikes: powezeyes, vîs mestîs, rireyes. Li mot "Chwès" (racoutichaedje di "Françwès"), c' est on spot, on p'tit no qu'est d'né d'acostumance aus d'mèrants d' Nameur

Li Chwès fourit eto li deujhinme gazete a pratiker li responda e walon, après l' Rantoele.

Contnou

candjî

Dizo l' tite, gn a ossu ene dijhêye da Mistral redjårbêye insi: “Nosse walon, c' est les vîs fondmints di nosse patrimoenne, ki tchaeke feme et tchaeke ome î a metou ene pire d' ôr, d' årdjint u d' keuve. C' est on foirt sipès monumint, ki tchaeke a bouté po. Nosse lingaedje, c' est nosse tuzance bén da nosse, c' est l' usteye sacrêye des civilizåcions, et l' testamint ki fwait k' ene societé est moite u bén vicante.”

Li dvize do Chwès, c' est: Lére “Li Chwès” c' est on bon rméde conte li neurasteneye.

Li gazete kimince pa on ratacaedje (ki s' lome “ edito”), pu des biyets do Chwès arnåjhe, li spot da Châle Massaux, ki c' est des rireyes so l' actouwalité (namurwesse, dinantesse, walone), ki parexhèt eto dins des ptitès gazetes di Nameur.

Li cotnou est aloyî a çou ki s' passe aprume a Nameur et dins l' province di Nameur, mins eto e l' Årdene, et ene miete do costé d' Tchålerwè.

C' est eto ene des rålès gazetes a mete de rclames e walon.

Sacwants scrijheus do Chwès

candjî

A pårt Tchåle Massaux, li Chwès a eto fwait soude des noveas scrijheus di prôze nén racontrece, come :

Dilé çoula, des penes dedja bén afaiteyes, on siné dins l' Chwès, come Bernard Louis eyet Emile Pècheur.

Sacwants papîs parexhous dins l' Chwès

candjî

So les viyaedjes

candjî

So l' istwere

candjî

L' istwere des provinces d' asteure

candjî

Trevéns istorikes

candjî

Sol foclore et les dujhances

candjî

Li scrît walon do Chwès

candjî

Å rvier des rvuwes di belès letes come Les Cahiers Wallons, li Chwès n' a måy sitî po fé ene foice po scrire avou on stîle literaire. Åresse, les sudjets ni s' î prustént nén. Eto, li corant diyalectolodjike sipepieus a sovint critiké les tecses do Chwès come estant foirt rifrancijhîs, ostant do costé do motî ki do ci del croejhete.

D' èn ôte costé, li Chwès a l' merite d' aveur sipårdou sacwants noûmots, come “tuzance” et “schålance”.

A dater di 2003, avou Michel Hubert come peneu, tos les tecses (minme di Hu, et d' l' Årdene) ont stî rmetous e walon d' Nameur. Insi, li Chwès drouve li voye a on rfondou namurwès ki n' dit nén s' no, mins k' est pratiké, eto, dins les romans da Chantal Denis et Lucien Somme.

A dater di 2005, c' est bråmint Michel Piette ki sinrè les papîs d' prôze nén racontrece, avou on motlî la k' on sint des rcwerances po trover des noûmots. Gn a yeu eto ene rîlêye di tecses classikes da Léon Gengoux so l' vicåreye do vî tins a Bouxhonveye.

Li S.N.R. "Li Chwès"

candjî

C' est l' Soce Nén Recwårlante ki manaedje li gazete, et eto sacwants eplaidaedjes. Li prezidint askepieu fourit Tchåle Massaux. E 2003, c' est Yves Paquet k' a rprin l' posse. E 2004, Michel Hubert, ey e 2005, c' est Châle Massaux k' î a rivnou å vierna. Elle a porshuvou s' bouye après l' djocaedje del gazete.