Tchampnwès (lingaedje)

Li tchampnwès (champaignat e tchampnwès), eto tchampnwès-årdinwès, c' est on mancî lingaedje d' oyi k' esteut cåzé coramint el France, dins l' Tchampagne eyet e Walonreye, mins k' est cåzu on moirt lingaedje, å djoû d' ouy.

Code e Wiccionaire: roa-cha

Istwere do lingaedje

Li lingaedje shonne dedja egzister e 11inme sieke, la k' a gn a on scrijheu lomé Rachi. Mins li pus cnoxhou des prumîs scrijheus e tchampnwès, c' est Chrestien du Troyes (12inme sieke).

Sitindowe do tchampnwès

Mape del Bijhe do dominne tchampnwès

Frontire bijhrece

Li frontire bijhrece do tchampnwès a stî studieye aprume pa Charles Bruneau ey eplaideye e-n on live "La limite des dialectes wallon, champenois et lorrain en Ardenne" parexhou e 1913.

Viyaedjes del Walonreye k' on-z î cåzéve tchampnwès

Li pus gros des viyaedjes del Walonreye k' on-z î cåzéve tchampnwès est metou so Smwès : Bôhan, Vresse , Mambe, Suni, Badjimont et Pusmadje, tertos metous asteure sol rebanêye comene di Vresse, el Province di Nameur. Portant, disk' e 1960 ^{(a-z aveuri)}, les troes viyaedjes di Suni, Pusmadje et Badjimont estént sol Province do Lussimbork (did la li limero diyalectolodjike "N63", avou N come "Neufchâteau" po Badjimont).

Portant, di l' ôte costé del Bote di Djivet gn a eto Cou-des-Sårts, sol comene di Couvén. Ci n' est ki d' lanawaire k' on s' a abaiti di çoula (avou l' rexhowe do Motî tchampnwès d' Cou-des-Sårts).

El France

Dins l' payis d' Tchårluveye-Måjhire, di Sdan, di Rénse, et d' Trwès.

Ricnoxhance

Li politike linwistike pol tchampnwès :

• El Beldjike, il est ricnoxhou come lingaedje redjonå indodjinne pa li lwè, et manaedjî på CLRE.

• El France, li lingaedje n' a nou statut.

Scrijhaedjes

Li gazete e walon "Li Rantoele" a-st eplaidî 2 tecses di prôze nén racontrece da Roger Nicolas sicrîts e tchampnwès avou l' accint d' Suni.

Li rvuwe "Terre d'Herbeumont et d'Orchymont" eplaide des tecses da Maurice Avril, ki sont do tchampnwès (dizo l' tite :"patwès").

El France, n a li rvuwe "Lou Champaignat".

Motîs

• Lives da Bruneau : cåzu tos les ponts såf les ponts walons cial et les gåmès (84 a 93)
• ALW : pont Ne 65 (Badjimont)
• Motî tchampnwès d' Suni (rahoukî e Wiccionaire come Tcha1)
• Motî tchampnwès d' Cou-des-Sårts (rahoukî e Wiccionaire come Tcha2)
• Motî tchampnwès d' Noûmayni (rahoukî e Wiccionaire come Tcha3)
• Motî tchampnwès di Sdan (rahoukî e Wiccionaire come Tcha4)

Ricwereus, scrijheus et soces

Diccionairîs

• Henri Bourcelot (k' a fwait l' Atlas linguistique et ethnographique de Champage et de Brie)
• Jean-Pol Cordier
• Jean Lecaillon
• Joseph Marteleur
• Roger Nicolas

Scrijheus

• Gérard Avril
• Bernard Poplineau

Soces

• Soce "Lou Champaignat".
• "Société des Écrivains Ardennais"

Linwince

Motlî

Sacwants mots tipikes :

• cabe
• champaignat

Loukîz a : Wikt:Categoreye:Mots tchampnwès

Croejhete

• nén definixhant årtike omrin : lou
• prezintoes d' apårtinance singulîs : l' omrin et l' femrin sont ma, ta, sa... Loukîz a Macu, après Suni, todi.
• Gn a pont d' suddjonctif, a pårt po les viebe "awè" et "esse"

Fonolodjeye

Les durès cossounes å coron do mot divnut voltî doûces; les doûcès cossounes ni s' edurixhèt nén, come e walon.

ene cabe (latén capra)

Passaedje di sacwants /a/ => /oː/ âdje => ôdje (ådje).

Les "û" ki vnès d' ene rîlêye francès walon UI => Û divnèt "oû" : loûre (lure), coure (cure).

Hårdêye difoûtrinne

• Mots et ratourneures tchampnwesses so Wiccionaire walon