Wikipedia

Rûsseye

Rûsseye
Flag of Russia.svg
Coat of Arms of the Russian Federation.svg
Drapea
Åres nåcionåles
Imne nåcionå: hymne national de la Russie
Russian Federation (orthographic projection) - Annexed Territories disputed.svg
Mwaisse-veyeMoscou
Lingaedje oficirRûsse
Sitindêye
• totåle
17075.4 km²
Populåcion
• totåle
146,804,372 dimorants
8.6 djins/km²
Dislaxhaedje862 (Julian)
Tchîf d' estatVladimir Poutene
Prumî minisseMikhaïl Michoustine
Manoyerouble russe
Coisse d' eureUTC+02:00
Preficse telefonike+7
Dominne internete.ru, .рф, .рус, .su
Wikimedia Commons I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou Rûsseye
Modele: voy • copene

Li Federåcion d' Rûsseye ([RU] Российская Федерация, Rossiyskaya Federatsiya (Po schoûter l' prononçaedje, clitchîz sol loyén «prononçaedje», ci djondant prononçaedje)), ou Rûsseye ([RU] Россия, Rossiya), c' est on payis d' Urope et d' Azeye.

Mwaissès dnêyesCandjî

FrontiresCandjî

Il a des frontires avou l' Finlande, l' Estoneye, li Letoneye, li Litwaneye, li Pologne, li Belarûsseye, l' Oucrinne, li Djeyordjeye, l' Azerbayidjan, li Cazaxhistan, li Mongoleye eyet l' Chine.

LingaedjesCandjî

IstwereCandjî

Li no « Rûsse » vént d' on peupe vikigne k' ala del Baltike al Noere Mer, tot rmontant pu ridschinde les mouzes di l' Oucrinne, et s' astapler a Kiyev.[1] C' est dandjreus li minme mot ki l' finwès « Ruotsi » (Suwede).[2]

Li Rûsseye d' asteure s' a fôrmé a pårti del Moscoveye, ene dutcheye åtoû d' Moscou (e rûsse: Великое Княжество Московское). El Duk Ivan III ava wangnî conte l' ocupåcion mongole, e 1480, al aiwe Ougra. Li prumî tsår (li mot rûsse, li rwè di Rûsseye, e rûsse: царь) d' Moscou esteut Ivan IV di Rûsseye. Il ava prindou Kazan, Astrakhan ey el Sibereye.

Li prumî impreur d' Rûsseye, c' esteut Pire li Grand (k' a voyaedjî a Spå) k' a stindou l' payis e l' Azeye, et l' modiernijhî. Il a ossu prindou l' Suwede do trevén del Grand Guere do Nôr ey ava bastixh Sint Petersbork, e 1703.

Catrene II d' Rûsseye fourit ene imperresse ki shuva li filozofeye da Descarte. Ele kibata l' Impire Otoman ey ocuper l' Crimêye. Les Francès et ls Inglès el volît rprinde, mins si fjhît bate e l' guere di Crimêye (1854-1856).

Guere avou l' Djapon po les iyes Saxhalene (1903) (a-z aveuri)

Li dierin tsår Colas II d' Rûsseye, c' est on grand camaeråde da Yopôl II. Ci-ci va-st evoyî des sôdårds bedje po mwaistri ene revintreye e l' Bijhe di l' Iran, ocupé pa les Rûsses (1908) (a-z aveuri).

E 1918, al revintreye boltchevike, Nicolas II est disdjoké. Les boltcheviks edåmnut Guere civile rûsse.

Li Blanke Årmêye ava mamborné les boltcheviks, mins ces dierins avént wangnî.

Li payis prind l' tiesse di l' URSS.[3]

Å dishonnaedje di l' URSS e 1992, el Rûsseye emantcha ene « union di dislaxhîs payis » avou les ancyinnès republikes sovietikes.

Vladimir Poutine, tot candjant l' mwaisse lwè, dimane al tiesse do payis di 1999 disk' ouy.

E 2022, li Rûsseye abroke e l' Oucrinne ki s' a pår raprepyî di l' Urope coûtchantrece.

DjeyografeyeCandjî

RedjonsCandjî

VeyesCandjî

Veyes erconoxhowes daegnreçmint po-z esse al RûsseyeCandjî

Veyes erconoxhowes daegnreçmint po-z esse a l' OucrinneCandjî

Les veyes del Crimêye sont rwaiteyes på Rûsses po-z esse e l' Rûsseye (sins rujhe inte li 18inme sieke eyet 1954, la ki l' cåzilea a stî raloyî administrativmint a l' Oucrinne. Après 2014, les Rûsses les rloukèt come des veyes rûsses, mins bråmint des ôtes payis, nén.[4]

Ricoirds daegnrecesCandjî

Li Rûsseye est l' pus grande payis del Daegne.

Li laetche li pus parfonde, li laetche Bayical est sol Rûsseye, e Nonne del Sibereye.

L' aiwe di Volga, c' est l' pus long mouze e l' Urope.

  • Lake do Baikal, ki si trove al Nonne del Sibereye

  • Mape di mouze Volga

EconomeyeCandjî

 

 
Guere civile d' Rûsseye

Li Rûsseye, c' est onk des prumîs produjheus d' gåz naurel eyet d' petrole (mins ele n' est nén dins l' OPEP.

TuzanceCandjî

Sacwants scrijheus et powetes rûsses sont rlomés e monde etir.

fiesses
Date No e walon No so plaece Rimåkes Date Xxxxx
 
Catedråle d' sint Vassili. El erlidjon principåle del Rûsseye, c' est l' ortodosse. Les ortodosses sont-st ene sôre di crustins.

DjinsCandjî

Rilomés RûssesCandjî

  • Ivan IV, purade cnoxhou d' ès spotaedje : Ivan el Teribe.

  • Portrait da Pire I, tsar russe, k' esteut ki viziter el famile rweyåle inglesse. Pire I esteut spoté : Pire li Grand.

  • Catrene II, les femes polént esse des tsarenes eto.

  • Colas II, dierin tsar do payis.

  • Alexandre Koltchak, li tchîf del Blanke Årmêye.

  • Vladimir Poutene, li prezidint del Rûsseye disk' asteure.

SourdantsCandjî

 
I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou l' Rûsseye .
  1. ↑ E l' guere d' Oucrinne di 2022, les Rûsses volît aprume prinde Kiyev, håynant on «djustifiaedje istorike».
  2. ↑ (en) sorlon l' Wiccionaire inglès
  3. ↑ Loukîz a l' istwere di l' URSS.
  4. ↑ (fr) Divize d' on djurisse
Prin del pådje «https://wa.wikipedia.org/w/index.php?title=Rûsseye&oldid=390321»