Fyodor Mixhaylovitch Dostoyevskiy

Fyodor Mixhaylovitch Dostoyevskiy (Фёдор Михайлович Достоевский) (1821-1881), c' esteut-st on scrijheu rûsse, onk des pus impôrtants del literateure rûsse. Il est veyou come l' askepieu di l' egzistincialisse.

I vna-st å monde li 11 di nôvimbe 1821 a Moscou, li deujhinme d' ene famile di set efants da Mixhail Andreyevitch Dostoyevskiy (Михаил Андреевич Достоевский) eyet Mariya Fyodorovna Netchayeva (Мария Фёдоровна Нечаева).

Fyodor Mixhaylovitch si mame mora di maldeye e 1837. Fyodor eyet si fré Mixhail ont stî evoyîs a l' Academeye d' Indjenireye Militåre di Sint Petersbork pô d' tins après l' moirt da leu mame, mins c' esteut ddja plané dispoy lontins.

Et çoula n' a nén stî long divant ki leu pa, on cridujyin militåre, moraxhe eto, e 1839. I gn a pont d' prouves, mins on pinse k' il åreut stî touwé pa ses prôpes sieves, après ene margaye cåze di l' alcol.

Fyodor Dostoevsky a divnou oficir di l' årmêye e 1843 i dna si demission e 1944.

E 1848 i radjond on groupe di djonnes tuzeus ki volént poûsser les payizans a fé ene revolucion socialisse. Il a stî aresté ey eprijhnî e 1849, avou tot l' groupe, po des activités revolucionåres siconte do Tsar Nicolas I. Codåné a moirt, il est amoenné dvant on peloton po-z esse fuziyî; mins al dierinne munute si codonåcion est candjeye po cwate anêyes d' abanaedje eyet ovraedje foircî el Sibereye. Si sintince finixhe e 1854, a ç' moumint i s' egadje dins l' Redjiment di Sibereye ey esse evoyî e garnizon el Mongoleye po cénk ans.

Çoula fourit-st on tournant dins l' vicåreye di l' oteur. Dostoyevskiy abandna si tuza radicå ey divni foirt wårdiveus eyet pår relidjeus.

Si sintince di prijhon finixhe e 1854, a ç' moumint il est evoyî come simpe sôdård dins l' Redjiment di Sibereye e garnizon el Mongoleye po cénk ans. I cminça-st ene relåcion avou Mariya Dmitriyevna Isayeva (Мария Дмитриевна Исаева), li feme d' ene kinoxhance del Sibereye, k' i s' va maryî avou e 1861, après k' ele åye divnou veve.

E 1860, i rivna-st a Sint Petersbork, wice k' i saye d' enonder, sins succès, sacwantès gazetes di belès letes avou s' grand fré Mixhail. Dostoyevskiy a stî foû disbåtchî del moirt di s' feme e 1864, shuvowe pô d' tins après del moirt da s' fré. Di pus, avou des desses a rlaye, i n' aveut pupont d' cwårs po-z aidî l' veve et ls efants da s' fré. Dostoyevskiy si disloujha pår, eyet djouwer eyet fé des paris, çou k' agrandixheut co ses desses.

Po s' schaper foû di ses crediteus a Sint Petersbork, Dostoyevskiy voyaedja avå l' Urope; Berlin, Varsoveye, Paris. I rascontra Apollinaria (Pollina) Suslova, ene djonne situdiante d' univiersité, poy Anna Snitkiva, ene sitenografresse di 19 ans, k' il a maryî e 1867. C' est so ç' periode la k' i scrijha ses meyeus lives. Anna Snitkiva l' aidive dins ses scrijhaedjes, et c' est co leye ki va-st eplaidî les letes da Dostoyevskiy après s' moirt.

Fyodor Dostoyevskiy mora li 28 di djanvî 1881 ey esse eteré e l' Aite Tixhvine do Mostî Aleksander Nevskiy a Sint Petersbork, Rûsseye.

Djivêye di ses ouves

Pôvès djins (1846)
Li dobe (1846)
Flåwe cour (1848)
Blankès nutes (1848)
Netotchka Nezvanova (1849)
Li viyaedje di Stepantchikovo (1859)
Li sondje do mononke (1859)
Umiyîs ey ofinsés 1861
Notes del måjhone des moirts (ou l' Aite des vicants) (1862)
Ene laide istwere (1862)
Notes d' ivier so des impressions d' esté (1863)
Rimimbrances di dzo tere (1864)
Crime et Pûnixhmint (1866)
Li djouweu (1867)
Li boubiè (1868)
L' eternel maryî (1870)
Les Possedés (1872)
Bobok (1873)
Djournå d' on scrijheu (1873-1881)
Li djonnea (1875)
Lés frés Karamazov (1880)