José Schoovaerts

José Schoovaerts (e walon, Djozé, so les fis, Djozewal, Rabulèts), c' est on waloneu k' a vnou å monde li 15 di djulete 1936 a Åjhô.

(e 2000)

(e 2004)

Otoportraits

• 
• 
• 

Ouve e walon

Dispu diviè 2000, il a scrît des tecses so totes sôres di sudjets e walon. Des ratournaedjes di Belès letes, u di pinsêyes di des scrijhaedjes di filozofes, ucobén des paskeyes erotikes, evnd.

Ses tecses e walon ont stî eplaidîs dins l' Rantoele gazete u co Coutcouloudjoû. Mins l' Djozé Schoovaerts s' a purade publiyî so cogne infôrmatike, sol Daegntoele, pal voye di s' gazete éndjolike Rabulets, et des waibes ki vont avou.

• 
  "Li Novele Idole" (Insi djåzéve Zaratoustra), modêye del Rantoele 42
• 
  Dierinne imådje di "Machiavelisse", parexhou divins Li Rantoele l° 44, e l' ivier 2007-2008)
• 
  Coviete "Avespré" modêye 2006
• 
  Ramexhnaedje di ses BD (2009)]]
• 
  Ratournaedje da Max Stirner : li niyilisse (2008)

Il a ratourné e walon et mete dizo l' cogne di bindes d' imådjes des scrijhaedjes di filozofes et powetes etrindjirs come Nietzsche ("Insi djåzéve Zaratoustra"), Machiavel ("Li Prince"), Stirner, Lao-Tseu, Shakbar, Descartes.

Il a eto adjinçné li prumî fime d' imådjes e walon, "Noersipene"

Il est eto foirt fel po dire li sinne, todi e walon, so les foroms éndjolikes.

Di s' mestî, il esteut dessineu et spiroutî, aprume di caricateures. Eto, i gåyote todi les pådjes di ses Rabulets avou des desséns et des bindes d' imådjes. Il a stî eto gaztî et livrî.

Sipepieuse biyografeye

di s' mestî

Onk di ses årtikes dissu Brassinse (1954)

• 1944/1945 : A l' sicole, i pårtit s' banc avou Lambil, li ci ki, pus tård va dessiner "Les Tuniques Bleues".
• 1950 : Il est pûni po l’ prumî côp po-z awè tchanté e walon.
• 1952 : Arthur Masson l' ècoradje.
• 1954 : A ses desséns dissu l’ actouwalité et l’ politike dins « Le face à main ». Si est i finalisse å « Premier Championnat de Belgique » di djudo.
• A pårti di 1955 : I va aler copiner, po des respondas, avou sacwants ptits tchanteus ki s’ enondnut : Jacques Brel, Georges Brassens, Flip Clay. Ses desséns pasnut dins « La dernière heure », « Humour Magazine », « La Libre Belgique », « Le Patriote Illustré », «Le Pourquoi Pas», «Risque-Tout», « Le Soir », «Le Soir Illustré», «Le Temps de Paris», evnd. On ls eplaide ossu foû del Beldjike.
• 1956 : Prumirès espôzucions a Brussele (å Philips) et a Paris (e Salon de l’ Art Libre).
• 1957 : I rascod on diplome di gaztî.
• 1958 : A Paris, il est metou å "Tableau d' Honneur des Dessinateurs Humoristes" pa "La Canebiere-Humour Magazine". Il est

admetou dins l’ soce « La mine souriante » da Marcel Antoine.

• 1958 : I dessene, po Brepols, si prumire coviete tote e coleurs .
• di 1958 a 1960 : Il espôze dins tote li France avou « Humour centre » di Limoges.
• e 1958 et 1959 : I boute tos les moes po l’ BRT, î fé passer on fime d' imådjes da sinne, et minme î dessiner e direk.
• 1960 : I scrît l’ istwere da Louis Amstrong. Elle est publiyeye pa « Romance » et et riprinjhe pa « Zondag Morgen » e 1962. Ses arindjmints – so l' no d' pene di José-Charles Ghislain - di sacwants romans « classikes » si rtrouvnut dins « L'Est Républicain », « La Dernière Heure » eyet « Le Soir Illustré ».
• 1961 : I mete dissu pî deus societés avou Franquin, Morris, Peyo, Roba, Tillieux et Will. Ene di zeles, c' est « Agence Littéraire » et l’ ôte li « Måjhon d’ edicion ».
• 1963 : Il est prins come mimbe di l’ « Association Royale des Artistes Professionnels de Belgique ». Li minme anêye, il est admetu come gaztî pa l’ « Organisation Mondiale de la Presse Périodique ». L’ « Association des Journalistes Belges et Etrangers » el va shure.
• 1969 : Il arindje ey imprimer Rantanplan.
• di 1970 a 1981 : I tént a on botike di lives a Djiblou.

pol walon, come sicrijheu ey enimådjeu

E 1995 : il edåme l’ enimådjaedje do roman e walon «  So l' anuti » da Lorint Hendschel.

Avou les desséns ki n' ont po fini nén siervou po « So l’ anuti » il va rarindjî ene Binde d' imådjes, à môde di shûte, « L' Avespré », l' passer dins les Rabulets et, po ene pårt dans l’ Li Rantoele. Li tot va parexhe come live.

diplome del sicole di walon d' Nameur

Di 1995 a 1999 : I shût les cénk anêyes del sicole di walon des Relîs Namurwès.

Di 2000 a 2003 : I shût les cours di walon dinés pa Lorint Hendschel a l’ UCL a Ocgniye (Noû Lovén).

E 2000, il enonde li prumire gazete éndjolike e walon, k' i lome RABULèts.

Di 2003 a 2005, il a dessiné les covietes del Rantoele gazete et adjinçner di cisse gazete e walon la.

E 2006, e moes d' djulete 2006, il a renondé RABULèTS. I l' edåma pa ene novele binde d' imådjes ("Et l' niût s' a stindou") k' on-z î pout, avou ene miete di boune volté, ricnoxhe å ddins ene pougneye di djins del Walonreye d' adon. E moes d' setimbe, gn ava ene shûte lomêye "L' Avesprêye tcheyowe, i fwait tot noer".

Fén 2006, i toirtcheye deus bindes d' imådjes so des tecses da Nietsche, "El novele idole" eyet "Li moirt k' est volontaire". Il askepeye eto ene rimouwante pitite sucete a l' après d' Choderlos d' Laclos "Tchåderlote". Dizo l' tite "Riskeus aloyaedjes", ele parexha, e coleurs, dins l' Rantoele 42. Pol Rantoele 44, i s' atake å ratournaedje e BD do live "Li Prince" da Machiavel.

E 2007, i s'a plonké dins on ovraedje di tos les diåles : fé bodjî les imådjes di Noersipene ! Djanvî a fini k' il aveut "dedja" metou 54 moyalès sgondes dins l' boesse. Cwand on sondje k'i fåt 24 imådjes po ene sigonde di fime, on s' rind conte ki ça dmande do tins po divni Walt Disney. Todi èst-i, k' may fini, il aveut emantchî 20 munutes (e coleurs !) et dedja sayî d' î djonde ène bele muzike... A l' fén d' 2007, i n' èstéve nén co foû del bouye tapêye dissu s' tauve. Mins, e moes d' djulete 2008, vola li «miråke Noersipene» ki s' enonde avou les prumires et co xhiltantès sayes, so ene waibe di strimigne, «blip.tv».

Todi e 2007, il a rprins l' gorea come mwaisse dessineu del Rantoele-gazete, adjinçnêye adon pa Lucyin Mahin. I gåyote, dispu don, tos les limeros avou ene coviete la k' a gn a ene andoûlante kimere, et on cok. Et toirtchî cwate pådjes divintrinnes di BD e coleurs. I scrît des årtikes so les oteurs k' i translate e walon.

Et vo n' la-t i nén k' il a edåmé 2008 avou on ratournaedje e BD d' on tecse da Max Stirner. Et l' fini avou l' translataedje di tot l' "Tao tô king" da Lao-Tseu et minme è mète ène fèle pougnîye dès "tuzaedjes" è imaedjes.

A l' edåme di 2009, c' est a Shakbar k' i s' a-st ataké et, å prétins, a Descartes.

E 2010, i s' a minme ataké à ratourner HEGEL !

E 2011, il askepeye li Professeur Titôrvå.

E 2013, i wåde ci persounaedje la come mwaisse persounaedje d' ene binde d' imådje medicåle, Gama-coûte. C' est l' prumî côp k' ene binde d' imådje tuzêye e walon va esse ratournêye e-n inglès.

E 2017, c' est l' deujhinme pårteye, foirt tecnike, ratournêye do francès pa Lucyin Mahin.

E 2018, i lait ouve come dessineu des covietes del Rantoele. Mins i boute co felmint so les rantoeles di soçnaedje, Fesbok et Twitter, avou des tecses et des desséns.

E 2020, i ratele avou les pådjes e coleur del Rantoele, dessinant si prôpe istwere cwand il a yeu èn accidint des ecdûts do cervea.

Eplaidaedjes so papî

Il a eplaidî so spès papî cåzu tos sès ovraedjes èt lès sipåde à dès nén trop nâreûs :

• li binde d' imådjes "So l' Avespré", prezintêye pa José Fontaine, a èn adrovaedje da Pire Otdjåke.
• Ene ramexhnêye di ses bindes d' imådjes avou des bouyotes e walon a stî dnêye a sacwants (ki n' s' è vantnut nén) å Pris del Kiminålté francesse 2008.
• Professeur Titôrvå
• Gama-coûte.

Djivêye des BD avou des bouyotes e walon

• Meliye (dins "Rabulets", riprins dins l' ramexhnêye 2008)
• Les advinas d' l' Istwere (dins "Rabulets")
• Ça tchåfe å mitan des nives et des glaeçons (dins "Rabulets")
• Rodje capucete (dins "Rabulets")
• Noersipene (purade a môde di live d' imådjes, dins "Rabulets", dès bokèts ont sièrvu po ène walone croejhète
• L' avespré (dins l' Rantoele-gazete , pu so les fis, pu rprinjhe dins l' ramexhnêye 2008)
• L' avesprêye tcheyowe, i fwait to noer (so les fis pu rprinjhe dins l' ramexhnêye 2008)
• Et l' niût s' a stindou (so les fis pu rprinjhe dins l' ramexhnêye 2008)
• Dandjreus aloyaedjes (dins l' Rantoele-gazete l° 41, bontins 2007, pu rprinjhe dins l' ramexhnêye 2008)
• El novele idole da Nietsche (dins l' Rantoele-gazete l° 42 & 43 so les fis, pu rprinjhe dins l' ramexhnêye 2008)
• Machiavelisse (dins l' Rantoele-gazete l° 44, ivier 2007-2008, so les fis, pu rprinjhe dins l' ramexhnêye 2008)
• Stirneraedje (dins l' Rantoele-gazete l° 45, 46 & 47, 2008, so les fis, pu rprinjhe dins l' ramexhnêye 2008)
• Li moirt k' est volontaire (so les fis)
• Dijhoz m', Lao-Tseu (dins l' Rantoele-gazete l° 48, ivier 2008-2009, riprinjhe dins l' ramexhnêye 2008)
• Kî k' a veyou l' Vera (dins l' Rantoele-gazete l° 49 & 50, 2009, d' après on bokèt do roman Vera da Lucyin Mahin)
• Powinmes da Shakbar (dins l' Rantoele-gazete l° 51, erî-såjhon 2009)
• L' Manîre di fé da Descartes
• Pitchote et Midjote Moståde (dins l' Rantoele-gazete l° 52, ivier 2009-2010)
• Professeur Titôrvå (avou Joël Thiry po des coûts tecses èt Hegel dins ène pus longueuwe istwêre

Corwaitaedje do walon et do stîle da J. Schoovaerts

Djozé eploye on walon ki rprind des mots di totes les coines del Walonreye, et avou on cmaxhî sistinme di scrijhaedje. Si rclame-t i bén hôt dins s' gazete "Rabulèts"

"I n' vos fåt nén ewaerer, on (= dji) comele et maxhe todi les modêyes di scrijhaedje".

Dins ses tecses, li Djozé djowe avou les mots, avou leus sinses et leus cognes. I screye eto voltî so des sudjets erotikes ou d' actouwalité. I n' est nén nareus do dire li sinne so les soces waloneuses. Sins peu d' hagnî, i scrît des sacwès ki sketnut l' cåde des djermêyes di scrijheus e walon di dvant, et les tabous des pezants ki djouwnut les "mwaisses moenneus spepieus coridjeus".

A dater di 2006, i publiyrè todi dpus di tecses rimetous e rfondou.

Hårdêye divintrinne

• Si pådje d' uzeu sol Wiki e walon

Hårdêyes difoûtrinnes

• Pådje moennrece des scrijhaedjes da Djozé Schoovaerts so l' Aberteke (e rfondou)
• Årtchives del gazete éndjolike "Rabulets" (walon melkin)
• Waibe 2007

Galreye di documints

• 
  Egzimpe d' idêye dinêye a Franquin
• 
  Ôte egzimpe d' idêye dinêye a Franquin
• 
  Comint ricnoxhe les idêyes dinêyes a Franquin
• 
  Ene des covietes po l' "Club des Amis de la Bande Dessinée"
• 
  Egimpe d' idêye dinêye a Peyo po li "Ceinture Noire"
• 
  Li "Ceinture Noire" ki J. Schoovaerts a-st arindjî les imådjes po Peyo
• 
  Li "Ceinture Noire" come elle a passé dins "Le Soir Illustré"
• 
  Li "Ceinture Noire" candjeye a "La ceinture de Cherche-midi" e 1992
• 
  Egzimpe di "sillabusse" adjinçné et edité pa l' ome
• 
  Ôte egzimpe
• 
  Ôte egzimpe
• 
  Ôte egzimpe
• 
  On djonne tchanteu ki s' lance
• 
  Coviete d' on "sillabusse" po les efants
• 
  e 1962, dins ene imådje da Roba
• 
  e 1970, todi dessiné pa Roba
• 
  avou Franquin et Morris, dins ene pådje do "César" dessinêye pa Tillieux
• 
  Ptit mot da Morris
• 
  Otoportrait pondou e 2002
• 
  Boket d' werene do botike di lives a Djiblou
• 
  Diplome del sicole des "Relîs Namurwès"
• 
  Coviete di saye di "So l' anuti" tapêye å batch ås cindes
• 
  Pordjet d' coviete do roman "Vera" da Lucyin Mahin
• 
  Rexhou e 1998
• 
  Live di sovnances (1999)
• 
  Prumî ramexhnaedje Rabulèts (2000)
• 
  Deujhinme ramexhnaedje Rabulèts (2001)
• 
  BD po les grandès djins (2003)
• 
  Powèzîyes (2004)
• 
  L' Avespré (2004)
• 
  Coviete del plake "Avespré"
• 
  Coviete do cou del plake Noersipene (2008)
• 
  Ratournaedje da Max Stirner (2008)
• 
  Ratournaedje da Max Stirner : li niyilisse (2008)
• 
  Lao-Tseu : Tuzaedje e-n imådjes (2009)
• 
  A l' après di Descartes (2009)

Hårdêye difoûtrinne

• Li Wiccionaire si rsieve di sacwantès fråzes da José Schoovaerts po-z enimådjî des mots k' i gn a.
• Vos trouvroz des racsegnes so les ouves da José Schoovaerts, u les ouves zeles-minmes, so Wikisourd e walon.