Bive (viyaedje)

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Bive & bive », loukîz cial.

Bive (fr: Bièvre) c' est èn ancyin ptit ban del Walonreye, rebané avou ds ôtes po fé ene intité do minme no.

• Limero del posse: 5555 (vî limero 6860)
• Limero diyalectolodjike: D 124
• Dimanants: 480 (1840); 868 (1910); 730 (1930).
• Eplaeçmint sol Daegne: 49°56'N - 5°01'E

• Vîs scrîjhas: Beveris (770); Bievere (1243); Bievres (1139, 1245, 1290)
• Patron del pårotche: Sint Houbert.
• Dicåce: li dimegne après l' 3 d' nôvimbe.

Istwere

L' eglijhe actouwele di Bive date di 1902; divant leye, li viye eglijhe datéve di 1721. Bive esteut ene filiale del tote viye eglijhe di Djimbe, doyené di Graide, årtchidiyaconé di Fåmene.

Li pus vî curé conou est Gérard (1254) k' aveut yeu des afwaires pask' i n' rindeut nén l' dîme ås moennes di Mouzon. A Prâjî, eter Bive et Hôt-Fayi, les moennes di Mouzon, ki î djouwixhént dispwis todi (ab antiquo) do bwès et d' virêyes, ont cmincî a-z î basti ene eglijhe, on for et on molén. On poleut co vey des soubasmints di pires divant l' guere 1914-1918 et li ruxhea do Prâjî si lome todi: "Li ruxhea del viye eglijhe".

Å 8inme sieke, Bive dèpandeut do fisc di Palijhoû, dins l' contêye di Lussimbork. Passe dins l' Måjhon ekestre d' Orcîmont, e 1500, avu Nicolas d' Orcîmont come prumî signeur. Pus tård, diviè 1500, les signeurs di Bive estént des d'Orchimont et å long des siekes, après bén des catibulaedjes, les d'Orchimont d' enute si considerèt todi come dischindant des signeurs d'Orchimont et pårticulirmint di Djan-Djozef d'Orchymont, (1728-1810), k' aveut parvinou a rashonner tos les droets del signorreye di Bive

Nos d' plaeces di Bive

Hamteas

• Les Mizeres
• Prwajî
• Wé
• Wîtay

Istwere

Moyinådje

Li pus vî papî ki cåze di Bive date du 770, ou timp du Pèpin le Bref. C'est la charte du Wandelaicus mansus. Eter Bive et Hôt-Fayi, a bijhe, s' a trové å 13inme sieke (1242) li viyaedje di "Prâjî", (tot å pus, l' eglijhe, li for et l' molén) basti la pås moennes di Mouzon (Årdene francesse), ki vlént atåtchi l' eveke di Lidje, Duk di Bouyon, å wårdaedje des béns k' il avént yeu di tot timp (ab antiquo) a Djimbe et a Bive et k' ont co stî rconoxhous e 1245. Al fén do 15inme sieke, li signorreye di Bive s' a pårti eter mwintes tchesturlins; les moennes di Mouzon ont mågré tot wårdé leus droets so l' eglijhe, mins pårtis avou l' Abeye d' Ôrvå, do timp do curé Ponsart.

Li prumî des d'Orcîmont a awè stî signeur di Bive si loméve Nicolas d'Orcîmont (1500), mimbe do nôbe-estat do Lussimbork. Li dierin, troes siekes pus tård, c' esteut Djan-Djôzef d'Orcîmont, ki fjha rilief di ses droets li 13 di djun 1793. Li revolucion a metou fén al signorreye d' Orcîmont, mins nén al famile k' est todi prezinte a Bive et sol payis.

Guere di 1914

colone del cimintire di Borbouze (clitchîz po-z agrandi et lére li tecse)

Al guere di 1914, li 23 d' awousse, gn a yeu on deur combat eter les Almands ki vnént d' Hôt-Fayi et les Francès ki vnént d' Orcîmont; les moirts del batreye ont lontins stî eterés al plaece k' il avént toumé, pwis, e 1917, ramoennés al cimintire militaire al plaece lomêye “Borbouze” al gåre di Graide.

E 1932, tos ces sôdårds la ont stî rcandjîs on dierin côp viè l' grande cimintire di Maissin. Dabôrd 100 ans pus tård, on comemore todi les prumirès batayes di 1914. Les rprezintants des årmêyes almandes et francesses rivnèt tos les ans å moes d' awousse, rinde omadje ås leurs, toumés la bén lontins.

Li combat do 23 d' awousse 1914 a fwait mwintes cintinnes di moirts dins les deus camps; li viyaedje lu-minme a yeu bråmint a sofri: 17 civils fuziyîs, 72 måjhons metowes a feu.

Tuzance walone

• Situdia di l' accint d' Bive : Gabriel Eugène Grandjean Phonétique et morphologie du patois de Bièvre (acvierné på Pr Jodogne), UCL, 1959.