Mali

Li Mali, c' est on dislaxhî payis d' Afrike coûtchantrece.

Mali
Drapea	Åres nåcionåles
Imne nåcionå: Pour l'Afrique et pour toi
Mwaisse-veye	Bamako
Lingaedje oficir	Peul
Sitindêye • totåle	1 240 192 km²
Populåcion • totåle	20,250,833 dimorants 16.3 djins/km²
Dislaxhaedje	22 setimbe 1960
Tchîf d' estat	Assimi Goïta
Prumî minisse	Choguel Kokalla Maïga
Manoye	franc CFA
Coisse d' eure	UTC±00:00, Afrique/Bamako
Preficse telefonike	+223
Dominne internete	.ml
I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou Mali

Mwaisse veye : Bamaco

Otès veyes : Tombouctou, Gawo, Kidal.

Djeyografeye

Deus bokets foirt diferins, avou on stroet inte les deus (resseraedje pa des coines del Moritanreye et do Nidjer.

Les contrêyes a Bijhe si lomèt l' Azawade. Elle ni sont pus waire mwaistreyes på govienmint cintrå dispu 2012.

Istwere

Divant l' colnijhaedje

Li Mali a ene ritche istwere, come les ôtes payis do Coûtchant do Sahel.

Il egzista avår la èn impire do Gana diviè l' an 1000, mins gn a waire di scrîts sourdons po ndè cnoxhe l' istwere.

I shonne k' i dcwelixha avou l' ahivmint di l' Impire do Mali. Ci-ci fourit l' pus grande intité politike istorike di l' Afrike coûtchantrece, foirt sitindou inte 1230 eyet 1600. Il aveut stî askepyî pa Soundiata Keita. Si mwaisse veye esteut Tombouctou.

L' impire do Mali fourit replaecî pa l' Impire Songay å 15inme sieke.

E 1581, Tombouctou fourit raloyî å Marok, på mariaedje do rwè Yacoub El Mansour al feye do tchîf di Tombouctou.

Li ritchesse do Mali baxha cwand les Uropeyins ourît trové des voyes pal mer po-z aler pus parfondmint e l' Afrike. Portant, Tombouctou dimora li pus grand cinte nonnrece do monde islamike et on grand martchî d' esclåves disk' å 19inme sieke.

• 
  Impire do Mali, al pus grande di ses stindêyes
• 
  sitouwåcion e 16inme sieke (boket å Marok et bokets e l' Impire Songay)

Colnijhaedje

Colnijhî des Francès. Les dierins revinteus fourît spatés e 1916 (avou distrujhaedje di dpus d' 100 viyaedjes)

Å cmince, li payis s' loméve li «Soudan francès».

Dislaxhî e 1960.

Dislaxhî payis

Li prumî prezidint, Modibo Keyta, establixha on redjime comunisse.

Controle militaire do payis e 2023

Ci-ci fourit ståré pa on côp d' estat e 1968 ki va poirter å povwer Moussa Traworé.

Moussa Traworé fourit disdjoképa èn ôte côp d' estat e 1991, mins ci-la moenna a on redjime democratike avou puzieurs pårtis. Les prezidints do Mali democratikes estît Alpha Oumar Konaré (1992-2002) eyet Amadou Toumani Touré (2002-2012).

E 2012, novea côp d' foice des militaires, mins ridnaedje do povwer ås civils, avou Ibrahim Boubacar Keita, deus côps eléjhou come prezidint (2012-2020).

I fourit disdjoké e 2020. Les militaires prometît ene passåjhe viè l' democraceye. Come d' efet, le civils atakît a rgovierner e moes d' setimbe. Mins cwand i volît replaecî deus minisses ancyins poutchisses, les militaires rifjhît on novea côp e moes d' may 2021. Ces-ci vont tchessî les Francès, et fé camaeråde avou les Rûsses (2023).

Documintåcion

Alére : Lucyin Mahin, L' Afrike des côps d' estats, Li Rantoele lº 107, waeyén-tins 2023, p. 4

Cist årtike la rwaite les payis d' Afrike ewou çk' i gn a yeu des côps d' estat a l' atacmint des anêyes 2020.