Joseph Mignolet

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Mignolet », loukîz cial.

Joseph Mignolet, a skepyî a Lidje li 2 d' djun 1893 ey a morou li 29 di decimbe 1973.

Ci fourit onk des scrijheus e walon a-z aveur sicrît li pus di pådjes.

Riprins dins l' grosse antolodjeye da Piron.

Il a scrît ene miete e francès, å cmince di cårire.

Il a eto yeu ene cårire politike (senateur di 1936 a 1945).

Ouve pol walon

Scrijhaedjes eplaidîs

C' est lu l' prumî k' a eplaidî on live e walon après l' prumire guere daegnrece : "Fleurs di brouwires" (1919). C' est tos arimés.

Il a vudî des ôtès ramexhnêyes :

"Prumire djåbe"
"Vint ans"
"Bouket d' brouwires"
"Les håyes sont rfloreyes" (1921)
"Fleurs di prétins" (1927)
"Fleurs d' esté" (1931)
("Fleurs d' erire-såjhon", nén eplaidî)
"Les låmes" (1938)
"Les troes ådjes del veye" (1939)
"Payis d' Lidje" (1943)

si siné e 1938

Il est onk des råles sicrijheus a aveur publiyî des epopêyes :

Li tchant del Croes (1932)
Li tchant di m' tere (1935)

Come sicrijheu do teyåte, il a toirchî des pîces come :

"L' Aviedje di pire" (3 akes, 1922)
"Li tchesturlinne" (2 akes, 2 tåvleas)
"Al bele fontinne" (3 akes)
"L' åme del cité" (3 akes)
"Å Schoirçåd" (3 akes)
"Li bouneur passa" (3 akes)
"Li bårire" (3 akes)
"L' oujhea pierdou" (3 akes)
"L' amour si vindje" (3 akes)
"Li mwaisse" (2 akes, 1931)
"Vî Noyé" (1 ake)
"Li vwès do clokî" (operå comike, muzike da Batta, 2 akes)
"Li scret do molén" (operå drame, muzike da Batta, 3 akes)
"Li voye ki monte" (1933)

Il a eto scrît sacwants roman :

Il a eto ratourné les Evandjîle da sint Mår (1934) et sint Luk (1937) et rascode li prumire imprimateure po on scrijhaedje e walon. End a rexhou on tot ptit live, "Li boune novele" (1940).

Dins l' dominne del prôze nén racontrece, gn a s' live so Degrelle «Leyon Degrele, on fré» (1937), motoit li seu live e walon sol politike.

Ouve nén eplaideye

Cwand on lyi a yeu disfindou, pa djudjmint di co eplaidî des scrijhaedjes, fouxhént i sins rapoirt avou l' politike, Djôzef Mignolet n' a nén leyî ouve.

I nos a leyî on hopea d' papîscrîts avou des ôtes sicrijhaedjes, riscanés på Muzêye do Vicaedje des Walons e 2019.

Vo lzès ci:

ramexhnêyes d' arimés
- Les rimeas d' on pôve ome (1942)
- Pitits sacwès (1944)
- Dierin bouket (1949)
- Li payis des sondjes (1949)
- Sursum corda (1950)
- Mes rawetes (1952)
pîces di teyåte
- Li djeu do pan (1943)
- Messaedje do cir (1951)
- Ås tins des mestrés (1957)
- On drame e l' catedråle (1958),
- Åtoû d' èn eritaedje (1960)
- Li djeu do Noyé (1962)
- L' oujhea rtrové (1970)
- Ås assizes (1970),
- On n' atchtêye nén l' amour (1971)
- Ene royinne e l' Årdene (1971)
- On n' inme k' ene feye (1971)
- Amoûr di ln ome (1971)
- Toursiveuse (1971)
- Li veye k' on catche (1972)
Romans
- Payis des vegnes (1937)
- Mareye Madlinne (1948)
- Sint Djardjaye (1951)
- Li feme ås rôzes (1952)
- Dierinne blamêye (1952)
- Tins d' l' impreur (1953)
- Viè l' moussant solo (1953)
- L' ome di kériot (1954)
- Å Payis d' Roumdoudoum (1954)
- Li paradis pierdou (1955)
- Contes et ledjindes (1955)
- Flûtes et hôbwès (1955)
- Pimpin l' ålouwete est bizawe (1955)
- Li passion di Saint Matî (1956)
- Li lçon di Bartimeye (1956)
- Li bon bièrdjî (1957)
- Li maçon d' sint Houbert (1958)
- Pax Vobis (1959)
- L' amour å cirke (1959)
- Dierinne blamêye (1959)
- Ki l' påye soeye avou twè (1959)
- Barabasse (1960)
- Li bowemyinne (1960)
- Li rwene di Montagu (1961)
- Pitit cråmignon d' nos madones (1961)
- Li tchestea mådit (1961)
- L' amour a l' Alambra (1964) (La on passaedje do papîscrît)
- Les contes di m' forni (1965)
- Li pelrin d' Djeruzalem (1966),
- Li djeu do pan (1966)
- Li loumire e forni (1968)
- Les troes misteres (1969)^[1]

Corwaitaedje di l' ouve da Mignolet

Li Djôzef Mignolet a stî bråmint marké påzès scrijheus francès, di Charles de Vigny a Jean Rostand.

Si powezeye est zuvionêye di romantisse, la k' les djins waitèt todi d' ariver a èn ideyål, ki ça soeye dins leus sintimints, dins leu rlidjon, u dins l' amour del patreye.^[2]

Influwinces d' ôtes scrijheus walons


"Li moirt di l' åbe" da Henri Simon	"Li terisse di m' cité" (12-3-1921) da Joseph Mignolet
"La sol crestea, ki boute å mitan des deus vås"	"Di djoye i s' dresse å bea mitan des stoeles"
"Fén parey ki li screne d' ene viye adjeyante biesse"	"Parey k' ene sicrene d' adjeyant"
"Tot-z oyant xhilter l' ôr [...] "	"Tot-z oyant l' tins compter eune a eune les secondes"
"L’ ome a rovyî s’ beaté, ki ses tåyes ont cnoxhou ;"	"Ca l' monde k' awaite d' å lon n' a por lu nole beaté"
"Et vola k’ å pî d’ l’ åbe, les bwejhlîs s’ arestèt, Tcherdjîs d’ awiyantès hepes et d’ pezantès cougneyes"	"Min les houyeus ont vnou, li havresse so li spale"


"Sonet Lidjwès" (1621) (scrijheu nén cnoxhou)	"Li payis des soteas" (1926) da Joseph Mignolet p. 17
Ca vos frîz dire ki l' diale vis moenne, Come onk di ses apartinants.	-Endè va-st al Croejhlåde, lu ki l' diale moenne come onk di ses apartinants?

Vicåreye

Al guere di 14, il a stî fwait prijhnî, ey a passé cwatre ans e l' Almagne.^[3]

Djôzef Mignolet passéve si veye påjhirmint come rintî a Lidje, disk' e 1933.

Ciste anêye la, Amand Géradin, des eplaidreyes Rex, va dmander a Mignolet di poleur publiyî on ratournaedje e francès di s' roman «Viè l' loumire». Adon-pwis, i va esse responsåve del coirnêye «Coine walone» ås eplaidreyes Rex, replaeçant Amand Géradin.

Cwand Leyon Degrele mete so pî so fotche li pårti "Rex", Djôzef Mignolet divént senateur e 1936.

Tins del guere di 40, i va fé avou ls Almands. I serè mimbe del Propaganda Abteilung. Mins si mwaisse bouye, vola, c' est dner les åjhminces di l' administråcion almande po les scrijhaedjes e walon, aprume li teyåte. Sins fé nole riclame pol sistinme nazi. C' est çou k' a yeu l' air di dire Isi Steinweg, ahoukî come temoen å procès. Å resse, i shonne k' il åye sitî tchôkî pa sacwants teyåtreus lidjwès po-z accepter ç' posse la.^[4]

E 1946, i serè straegnmint codåné po çoula (10 ans d' prijhon et 1.000.000 d' francs d' aminde), et on lyi rsaetchrè ses droets civikes. Pår tos ses eplaidaedjes, politike u literaire, seront cinsurés.

Li SLLW, k' i ndè mimbe, va mete li houpea ås pûnicions tot l' fotant a l' ouxh (10 di decimbe 1946).

Il a don stî haeyi pås waloneus après l' guere. Li Pris del Veye di Lidje a metou dins ses statuts di dveur prezinter on papî d' oniestruté et d' boune kidujhance, paret i po-z espaitchî Djôzef Mignolet d' el rascode.

Mignolet esteut camaeråde avou Maurice Piron, èn ome foirt grandiveus eneviè les ptits scrijheus e walon, sorlon Françwès Nyns.^[5]

Alére

(fr) Lionel Baland, Rex en wallon : Joseph Mignolet et Amand Géradin, in : Bulletin d’information du Centre Liégeois d’Histoire et d’Archéologie Militaires, Centre Liégeois d’Histoire et d’Archéologie Militaires (CLHAM), Liège, 2017, n°141, p.65-70.
(fr) Baptiste Frankinet, Redécouverte: Joseph Mignolet (1893-1973), Wallonnes, 1/2019.