Copinreye
Ene copinreye[1] (on dit eto : ene soce di rcåzeus[2] u ene tåvlêye di cåzaedje[3]), c' est ene soce, sovint sins papî, ki s' rapoûle on djoû totes les samwinnes, totes les cwénzinnes u tos les moes, po djåzer dins on metou lingaedje.
Les sudjets polèt esse decidés d' avance u libes.
Istwere des copinreyes
candjîLes copinreyes ont cmincî dins les anêyes 1980 dins les grandès veyes, po sacwantès djins ki viként tote seules endè rescontrer ds ôtes.
Les prumirès copinreyes e walon ont-st ataké diviè 1993. A Lidje, l' enondeu a stî Marcel Slangen. Dins l' Basse Årdene, li "Soce des rcåzeus d' walon" a skepyî e 1995, gråce a Lucyin Mahin. Ele s' a rapoûlé aprume a Bietris, adonpwis a Bive.
Dins les anêyes 1990, c' est purade sol payis d' Lidje k' i gn a yeu des copinreyes (Li Trô, Timister, Pepinster, Spå, Lovgné, Indji, Serè. Mins dins les anêyes 2000, end a skepyî eto ene pougneye so l' Årdene, come (Bastogne, Manhé, Li Viye Såm, Måtche, Tchårnoe (Harsin), Rindeu, bråmint a cåze do boutaedje da André Lamborelle.
So Nameur et Tchålerwè, gn a waire yeu d' copinreyes. Djusse on moumint a Wepion, et a Cerfontinne, les radjoûs des Fougnants. Tolminme, a Rotchfoirt, n a-st ene copinreye k' a akepyî e 2008.
Rotaedje des copinreyes
candjîLes copinreyes rotèt tertotes a leu façon.
Tinmes
candjîE sacwantès plaeces, on tchoezixh des tinmes k’ on ndè va djåzer li côp d’ après. Tchaeke copineu pout aprester ene pitite sacwè.
On pout aveur deus u troes tåvlêyes ki toûnnut. Tchaeke tåvlêye a on mwaisse cåzeu. On pout aveur ene tåvlêye avou des vîs cayets, ene avou di l’ actouwalité, ey ene sol lingaedje walon. C’ est l’ sistinme ki rotéve å cmince al soce des rcåzeus di l’ Årdene nonnrece.
Dins beacôp des copinreyes, on raconte voltî des fåves.
A ds ôtès plaeces, on tchante des tchansons e walon.
Lingaedje
candjîOn divreut sayî, dins les copinreyes e walon, di tofer djåzer walon. C’ est çou ki s’ passe dins bråmint des soces. Mins pacô, on cåze eto francès. Gnè pout aveur eto on conferincî ki dit sacwants mots e walon, pu prezinter ene sacwè e francès.
Gn a nole copinreye k’ est omodjinne tant k’ a l’ accint des copineus. I fåt bén aveur wåde ki sacwants copineus ni respectexhe nén les mots ki des ôtes eplounut. Li walon, el fén do 20inme sieke, ni s’ djåzé k’ inte djins ki s’ kinoxhént bén. Dis la, li waire de discandjaedje di mots inte les cminåltés walon-cåzantes.
Li moenneu(se) d’ ene copinreye waitrè eto a çou k’ on ni rprinde nén des copineus po des flotches di croejhete walone. Ene copinreye ni sieve nén a-z aprinde li grammaire ; gn a des scoles di walon po çoula.
Ådje des copineus
candjîLes copineus ont sovint dipus d’ 50 ans. I saynut d’ aveur des djonnes avou zels. Mins les pus djonnes ni sont nén do minme livea e walon, et ni djåzèt nén motoit voltî des sacwès k’ ont d’ l’ agrès po les « copineus classikes ».
No des copinreyes e walon
candjîSacwants copinreyes si dnèt on bea no e walon :
Hårdêyes difoûtrinnes
candjîVideyos sol tévé walon-cåzante
Sourdants et pî-notes
candjî- ↑ Noûmot do walon atåvlé pa Tchåle Djosrand diviè 1992.
- ↑ Noûmot do walon foirdjî pa Lucyin Mahin diviè 1995.
- ↑ Calcaedje del tcherpinte do francès « table de conversation ».