Wikipedia

Coron -ès des addjectifs femrins pluriyals metous padvant

piceure di croejhete tipike do walon (e rfondou et dins cåzu tos les accints do 20inme sieke, mins nén les pus nonnreces)
(Redjiblé di Cawete -ès des addjectifs femrins pluriyals metous padvant)

Li coron -ès des addjectifs femrins pluriyals metous padvant, c' est on prononçaedje /ɛ/ (è) do dierin pî des addjectifs femrins epitetes pluriyals metous padvant l' no, dabôrd ki dins les ôtes djinre et nombe, li voyale E est halcrosse.

Kékes fråzes di lives d' imådjes mostrant èn addjectif avou l' coron -ès

Ele pout eto s' apliker a sacwants nén definixhants prezintoes (totès, sacwantès, kékès, ôtès, puzieurès)

Egzimpes candjî

addjectifs candjî

Ci prononçaedje la si scrît -ès e rfondou walon ey e sistinme Feller[1].

Fråzes candjî

Nos avans yeu les grossès aiwes.
La des belès comeres !
Respectez les viyès djins
Les grandès rowes di strin ratindnut d' berôler (A. Gauditiaubois, tchanté pa William Dunker)
C' est nén po les minmès råjhons k' mi.

Eredjistrumints candjî

nén definixhants prezintoes candjî

Pa totès stroetès voyes (tite d' on roman da Auguste Laloux)
Dj' a co sacwantès kesses
Dj' a veyou kékès måcules dins vosse tecse.
Vos fåreut trover des ôtès råjhons.
Gn a puzieurès sôres di troufe.

Plaeçaedje di l' accint tonike candjî

Li coron -ès ni prind nén l' accint tonike, ki dmeure sol sillabe di dvant.

C' est cåzu l' seu cas e walon la k' l' accint tonike si mete sol divant-dierinne sillabe.

Rujhes d' aplicåcion candjî

divins les mots avou èn emacralé djinre candjî

Po l' aplicåcion di cisse rîle la, les raprindisses divèt bén prinde asteme ås nos ki sont femrins e walon (ey adon, prinde li coron -ès) et omrins e francès:

(Aler bagnî e Mouze !) A des pareyès ådjes ! (L. Hendschel, So l' anuti).

Asteme eto ås nos ki sont omrins e walon et femrins e francès (ey adon, ki n' prindèt nén li coron -ès)

L' ome ås rodjes dints (nén *rodjès) ; il a les gros dints tot gåtés (nén «grossès»)
Des beas pieles (nén «belès»)[2]

ezès payis walons ki n' eployént nén cisse rîle la e 20inme sieke candjî

Li Basse Årdene, a Nonne di Sint-Houbert

Li contrêye tot a Nonne do walon do Coûtchant[3]

Sourdant do coron -ès candjî

I vénreut del cawete latene femrinne pluriyale -as.

Elle si rtrouve pacô e gåmès ey e picård (a Bijhe).[4]

Rishonnance avou l' francès candjî

Ça rshonne a on halcrosse E prononcî e francès (/ə/) :

La verte campagne où je suis né / douce campagne de mes jeunes années…

Candjmint d' prononçaedje des cossounes metowes divant l' cawete -ès candjî

E sacwants accints do walon, gn a on candjmint di prononçaedje del cossoune metowe divant li coron -ès.

E walon do Levant, et kékes ponts åtoû d' Flipveye, on a on rvuzlaedje d' ene divuzlêye cossoune[5]

ene basse messe // gn aveut troes bassès (/s/) messes å Noyé (e sacwants plaeces : bazès /z/).

On pout aveur li contråve, dj' ô bén on dvuzlaedje d' ene vuzlêye cossoune :

ene longue voye // ås longuès (/g/) royes / des longuès voyes (e sacwants plaeces : lonkès /k/)
ene roede dischinte // des roedès montêyes (/d/) (e sacwants plaeces : reûtès /t/)

Mins gn a des côps ki ça n' candje nole pårt :

del vete salåde / des vetès salådes (måy : des *vèdès salådes).

Ôtès ortografeyes candjî

 
Tchanson "Tins d' eraler"; ortografeye des Walons del Wisconsene: coron -ès riscrît come on mot tot seu (deujhinme roye)

divins li scrîta candjî

Ele si rascontere, dispu bele ådje, dedja e li scrîta, sovint notêye « et » metou dirî l' addjectif.

des rouges ET aumailles (des rodjès åmayes)
donner petites ET choses (diner pititès sacwès) (fén do 13inme sieke)
…la feme ait tapé plusieurs ET pirs aprè la feme de Linar (…k' li feme åye tapé puzieurès pires après l' feme da Linå) (1538)
les bonne ET gens (les bounès djins) (1551)[6]

dins li scrijhaedje walon del Wisconsene candjî

Egzimpe dins on scrijhaedje walon del Wisconsene

Li societee de lonnk eh pipp dy tehrr (Li societé des longuès pupes di tere) (Al Vandertie, Algona)[7]

Hårdêyes difoûtrinnes candjî

Sourdants candjî

  1. ↑ aplicåve dins l' pus grande pårteye del Walonreye, loukîz mape ALW 2 notule 11.
  2. ↑ Scoles di Bive, 13-03-2012
  3. ↑ Mape ALW 2 11.
  4. ↑ Louis Remacle, Sintake do walon del Gléjhe tôme 1 p. 139-143.
  5. ↑ Pol 20inme sieke, i sont veyåves so l' ALW 2, mape 11.
  6. ↑ Sintake… (come ådzeu) p. 141.
  7. ↑ Françoise Lempereur et Xavier Istasse, Les Wallons du Wisconsin, Chauceheid, Måmdi, 2011, ISBN 978-2-8540045-1-8, p. 119.
Prin del pådje «https://wa.wikipedia.org/w/index.php?title=Coron_-ès_des_addjectifs_femrins_pluriyals_metous_padvant&oldid=390766»