Boliveye
Li Boliveye, c' est on dislaxhî payis di l' Amerike nonnrece.
Boliveye | |
Imne nåcionå: Bolivianos, El Hado Propicio | |
Mwaisse-veye | Sucre, La Paz |
Lingaedje oficir | Espagnol, Aymara, Ketchwa, Gwarani |
Sitindêye • totåle | 1 098 581 km² |
Populåcion • totåle | 12,244,159 dimorants 11.1 djins/km² |
Dislaxhaedje | 1825 |
Tchîf d' estat | Luis Alberto Arce Catacora |
Prumî minisse | Luis Alberto Arce Catacora |
Manoye | boliviano |
Coisse d' eure | UTC−04:00, Amérique/La Paz, America/Cochabamba |
Preficse telefonike | +591 |
Dominne internete | .bo |
I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou Boliveye | |
Mwaissès dnêyes
candjîSitindowe : 1 098 581
Preficse pol telefone : 591
Mwaisse veye : Sucre (Soucré).
Lingaedjes
candjîMwaisse lwè di 2008
candjîLingaedjes oficires : Sorlon l' mwaisse lwè di 2008 (ki rote dispu l' moes d' djanvî 2009), li castiyan est l' lingaedje oficire a costé des 26 ptits lingaedjes do payis, inte di zels, l' aymara eyet li ketchwa.
Mape diyalectolodjike
candjîSacwants lingaedjes ont stî eredjistrés pa Flipe Boula pal voye do ratournaedje del fåve «Li bijhe et l' solea»
I sont-st rschoûtåves sol mape veyåve droci.
Istwere
candjîDispu l’ 15inme s., des Espagnols, des Djwifs Sefarådes, des Libanès, des Almands et des Crowates ont-st abagué sol Boliveye.
Il ont fwait bouter les Indyins dins les fosses et les haswès (grandès cinses, haciendas).
Ça n’ a waire candjî å dislaxhaedje do payis e 1835.
Mins e 1952, al revintreye (revolucion) da Victor Paz Estensoro, les Aymaras et les Ketchwas s’ ont lomé les «payizans» (c' est on montaedje e gråde). I cminçnut a-z aler a scole, i polnut vôter et i rdivegnnut mwaisses-tinants di leus teres.
Portant, culturelmint, gn a rén ki bodje : l’ espagnol est l’ seul lingaedje do payis et li seu modele di tuzance et d’ vicance, c’ est l’ ci do monde coûtchantrece.
Portant, dispu les anêyes 1970, gn a askepyî sacwants pårtis indyins « intelectuwels » C’ est zels k’ ont fwait passer les lwès di 1994 ki ricnoxhèt les droets des cminåltés indyinnes di s’ govierner zeles-minmes et d’ eployî leus langues. Cesses-ciales divrént esse acsegnêyes e scole. Mins, come tofer, li scolaedje des langues do payis n’ a waire roté, paski les mwaisses di scole n’ avît nole håsse di l’ apliker.
E moes d’ octôbe 2003, li prezidint Gonzalo Sanchez de Losada vout vinde do gaz ås Estats Unis tot passant på Tchili (l’ innmi istorike del Boliveye). Les Indyins ni fjhèt ni ene ni deus : i dmandnut li fén do forpoujhaedje des ritchesses minreces. Et roter sol palå do prezidint ki dva såperter e-n elicoptere.[1]
Hårdêye difoûtrinne
candjîSourdants & pî-notes
candjî- ↑ Jacqueline Michaux, Boliveye, èn egzimpe pol tuzance walone ?, Li Rantoele, esté 2009.