Bagance

Li bagance ou l' ebagance / abagance del djin, c' est cwand tote ene trope di djins endè va, eshonne et so les minmes trevéns, eviè èn ôte payis.

Mape del bagance e 1858

Nombe di bagants so tote li Daegne di 1960 a 2010

Motlî

Po les ebagants, li payis k' il ont cwité est sovint lomé «li vî payis». Po les demografes, on djåze d' evoyants payis et d' ascoyants payis.

Les mots «bagance», «abagant» evnd., c' est des noûmots. Si n' est i nén veyou do mwais costé. Ene ôte manire politicmint comifåt di djåzer des abagants el Walonreye, c' est "les Walons k' ont vnou d' ôte pårt". On pout eto prinde les calcaedjes do francès «migrant», «emigré».

Les migrants ki fuynut l' guere et ki n' ont rén a-z arivant sont lomés «refudjîs» u «efuyîs».

L' ebagance est diferinne do colnijhaedje, la k' les noveas arivants sont les mwaisses dins l' novea payis.

On djåze d' ebagance so les veyes po les djins ki cwitèt les viyaedjes po-z aler dmorer ezès veyes.

Li bodjaedje des oujheas si lome les voyaedjes d' oujhea.

Cåzes

Sovint, les cåzes di l' ebagance sont l' pômagne eyet l' mizere dins l' payis.

Ça pout esse eto des mwaijhès condicions politikes.

Pacô, c' est des djins do payis d' abagance ki vnèt egadjî dins les payis evoyeus po coûtiver des novelès teres u fé tourner l' economeye. A des ôtes moumints, les ascoyants payis riboutnut les abagants, eyet clôre les frontires.

Sacwantès rlomêyes waches d' ebagance des Walons

Operå e walon so l' ebagance eviè Noû York (1624)

Les Walons, come tos les peupes del Daegne, ont cnoxhou des waches d' ebagance. Il ont eto rascoyî des abagants di des ôtes payis.

Vola sacwants waches d' ebagance des Walons

• Eviè l' Hongreye (Moyinådje)

Alére : Conferince da Djhan-Pire Dumont sol Hongreye

• Eviè l' Suwede (16inme sieke)
• Cwitaedje des sacwants protestants walons eviè l' Almagne, li Holande, pu did la l' Amerike bijhrece Nova Belgica.
• Ebagance des pôvès djins del Dutcheye do Lussimbork eviè l' Banat (1764-1786).
• Ebagaedje eviè les Estats-Unis (Californeye) (1840)

Alére : Tchanson da Flipe Lagrange "depårt pol Californeye.

• Ebagaedje eviè les Estats-Unis : Wisconsene (fén do 19inme sieke)
• Ebagance eviè l' Braezi (kimince do 20inme sieke).

Loukîz : nos walons e Braezi.

• Ebagance eviè l' Canada

Alére : Sicrijhaedje sol Canada d' èn ebagant walon, Joseph Pirot.

Ernest Benoit; Mononke Tchofile et matante Catrene å Canada, Bokets tchoezis pp. 95-123.

• 
  Louwis d' Djer (Suwede)
• 
  Nameur-el-Wisconsene

Sacwantès waches d' abagance aviè l' Walonreye

rapexhaedje el Mîtrinne Mer (2015)

• Djins del Såre et l' l' Alzace (anêyes 1870)
• Flaminds (kimince do 20inme sieke)

Alére : "Vlamingen in Wallonië" da Guido Fonteyn. Gn åreut yeu 750.000 Flaminds k' ont-st abaguè aviè l' Walonreye.

• Itålyins (1945-1955)

Loukîz : Rascråwe do Bwès do Cazî

• Marokins (1970 a ouy)
  • Po trover del mwindouve po bouter dins les houyires et dins l' metalurdjeye, li Beldjike sene des convincions d' abagance avou l' Marok (li 27 di fevrî) eyet l' Tourkeye (e moes d' djulete). Les Trouk iront purade sol Flande, dins les tcherbonaedjes del Campene.

Alére : L'abagance et ses djins (L. Mahin) et les ôtes sicrijhaedjes del rilêye «Les Walons k' ont vnou d' ôte pårt» dins «Djåzans walon», 1993.

• Bagance 2015 aviè l' Urope

Sacwants grands mouvmints d' bagance dins l' istwere

• Peuplaedje di l' Amerike.
• Peuplaedje des Payis des Grandès Basses (Afrike).
• Tchessaedje-evoye des Djwifs et des Muzulmans foû d' l' Andalouzeye (1492-1500).
• Ebagance des djwifs eviè Israyel.

Sacwantès grandès waches di bagance å djoû d' ouy

• Abagance aviè l' Urope (1990 a ouy).
• Abagance aviè les Estat-Unis.
• Abagance aviè les Payis del Gofe.
• Ebagance des Falachas eviè Israyel (dispu les anêyes 1970)
• Li Portugal et l' ebagance

Hårdêyes difoûtrinnes

• Pådje di l' ebagance so l' Aberteke
• Rapoirtaedje videyo sol crijhe bagrece 2015 (sol Tévé walon-cåzante)