Ôvîfa
Ôvîfa aschoûtez lu (francès Ovifat, almand Vischfenn), c' esteut on hamtea del Rubiveye, asteure onk des viyaedjes del rebanêye comene di Waime.
Lomaedje et spotaedje des dmorants
candjî- Lomaedje: Ôvîfatî, Ôvîfatresse.[1]
- Sipotaedje: les Baras.
No di des plaeces d' Ôvîfa
candjîKékes nos d' plaece d' Ôvîfa
- A vey avou des tchamps, des prés et des sårts:
- Prés
- Pré Swerket
- li Ri des Prés (rû dès prés).
- Prés
- A vey avou des åbes et des bwès :
- A vey avou des ôtès plantes et des biesses :
- A vey avou des aiwes :
- Fagnes
- Herbåfa, Hodlinfa (Hodléfa).
- Ransinngote
- Wåtche (Wantche F. la Warche), li Trô d' Wåtche (vå d' l' Aiwe di Wåtche).
- li Ris
- Ri des Prés
- ri del Sipesse Håye (rû dol Supesse Han.ye)
- Djeråri (Djeraurû).
- A vey avou les tienes et les vås :
- Coisrou (Cwèsroû)
- Avou les dmorances
- tchestea Renastinne (Rénasténe u Rénarsténe; almand Reinhardstein)
- A veye avou les voyes et les rowes
- Voye des Baras
- Ôtès sacwès et målåjhminces :
- Bayixhon (Bay'hon)
Spôrts
candjîTuzance walone
candjîAccint do walon
candjîLi betchfessî å si prononcéve saetchant sol naziåle /ã/ e 20inme sieke.[2]
Gn a bråmint des mots avou l' prononçaedje ixh-låte, mins waire avou l' axh-låte. Onk di zels: roxhler.[3]
Li spotchåve voyale est «è».
Li NDIE (passé simpe) î est co bén vicant, pår dins l' cåzaedje.
- Adon, lè bîche sè mèta a sofler dè tote sè fwèce (…), et po fini, lè bîche aban.n’na l’ îdé dè lî fére tirer (s' paltot). Adon, lè solè cuèminça à rèlûre èt one houbôte après, lè voyadgeûr, rèchandi, tira sè mantê. Éssi, lè bîche dèvla admète què l’ solè esteût lè pus fwèr’ des deûs’.[4]
Ås rwaitants, il a wårdé ene viye viye cogne avou l' cawete di codjowaedje -ont:
- Lè bîche èt l’ solè sè dèspitînent, chaqu’onque forbatant què i-esteût lè pu fwèr’, qwand i vèyont on voyadgeûr qui avancihéve, èwalpé è s’ mantê. I toumont d’acwèr’ què ci qui avinreût lè prèmîr à fé dèsmète sè mantê an voyadgeûr sèreût louqué come lè pu fwèr’.[5]
Ricwereus sol walon
candjî- François Toussaint : k' a scrît on gros spès motî walon francès ki note l' accint d' Ovîfa (Motî da Toussaint, 1952).
- Manfred Lejoly k' a-st eplaidî eto on "Motlî d' Ovîfa" e 2001.
Hårdêye difoûtrinne
candjîCiddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint del fåve do vî vî tins «Li bijhe et l' solea» ratournêye pa Manfred Lejoly avou l' accint d' Ôvîfa pol Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la.
Sourdants
candjî- ↑ cawete -î (noûmot do walon, atåvlé e 2021); li ristitchî T provént do scrijha oficir francès avou on halcrosse «T» å coron.
- ↑ sicrît « (an)» dins E165; mins dins E200, metou dizo li scrijha «â».
- ↑ Manfred Lejoly, Li Rantoele l° 58, esté 2011.
- ↑ Ratournaedje del fåve do vî vî tins «Li bijhe et l' solea»
- ↑ Ci codjowaedje la si rtrove dins l' vî walon et dins l' vî lorin (Live Louwis Rmåke so les mots walons di dvant 1600, p. 151).