Wålant tchén

On wålant tchén u renant tchén u wågue tchén, c' est on tchén ki n' a nou mwaisse et ki court avå les voyes.

I sont disfindous dins mo des payis.

Dandjî des wålants tchéns

I polnut s' rabindler ey ataker des biesses di cinse (aprume les bedots). I polèt ossu ataker des djins. Adon, i ratrapèt les dujhance des leus po porshuve li proye pa padrî et so les costés pu lyi vorer dins les pates.

I plèt ossu ataker des djins, et cåzer des laidès hagneures.

C' est l' batchrê do virûsse do må d' araedje dins sacwants payis e diswalpance.

• 
  Åmea avou l' må d' araedje, pa hagneure d' on wålant tchén
• 
  hagneure d' ene binde di wålants tchéns

Bons costé des wålants tchéns

wålants tchéns al rinetiåjhe d' ene curêye di grosse biesse

Dins les payis la k' gn a pont d' clos d' ramassaedje des curêye, c' est zels ki magnèt totes les tchås des biesses crevêyes leyeyes sol boird des voyes, et espaitchî l' epufkinaedje do cotoû.

I rnetièt l' curêye si bén k' i n' dimeure ki les oxheas, ki polèt co esse ramassés po fé del poude d' oxhea (on l' rimeteut didins les alimints po les biesses, come sourd di calciom et d' fosfôre, divant l' minêye des sotès vatches.

Lûte disconte les wålants tchéns

E l' Walonreye

wålants tchéns dins ene viyete (pôrént esse distrûts åjheymint pa amoirçaedje)

El Walonreye, gn a po dire pupont d' wålant tchén. Copurade dispu l' minêye di raedje des anêyes 1970, la k' tchaeke tchén diveut aveur ene medaye. Adon-pwis, ça a stî ene tchike electonike metowe e l' oraye (anêyes 2000). Cwand on tchén si saiwe d' emon ses mwaisses, et trinner avå les voyes, li comene l' apice, et l' mete dins on tchini del Soce di waerantixhaedje des biesses, la k' i pout rtrover on novea mwaisse.

Dins les payis do tîce-monde, li touwaedje des wålants tchéns n' est nén åjhey. Les moyéns eployîs (amoices al sitricnene, touwaedje å fizik) sont riskeus les djins ki sont dins l' cotoû.

Avou ça ki, dins les campagnes, i pout gn awè des tchéns d' prôpietaires, vaccinés comifåt, mins nén elaxhîs, ki s' maxhèt a ene binde di wålants tchéns, ey esse apicîs et distrûts, çou ki pout fwait do herleme sociå.

Lanawaire, les soces di waerantixhaedje des biesses ont fwait do rabôriom disconte li touwaedje des wålants tchéns. Les rantoeles di soçnaedje, tot spårdant des videyos mostrant li touwaedje di lexhes avou des djonnes, a rafoirci leu mouvmint.

Tantea k' i gn a des payis k' ont disfindou li touwaejde des wålans tchéns.

L' apiçaedje, pu l' amedaedje des gos (tchéns måyes), ki sont rlåtchîs et wårdèt leu teritwere pôreut fé baxhî li nombe di wålants tchéns, mins mayuri s' i gn è vénreut nén des måyes nén côpés dins les tchintreyes ki s' fwaiynut cwand les lexhes sont-st al tchôde.

Li rsaetchaedje des ovreces ås lexhes sereut pus ovrûle, mins c' est ene grosse operåcion, målåjheye a fé so ene triclêye di biesses.