Soufisse

Li soufisse (e-n arabe : تصوف (taṣawwuf)), c' est ene filozofeye muzulmande comtimplative, avou des pratikes rilidjeuses especiåles, shuvowe pa des djins djins (dj' ô bén : des "civils", nén des moennes come mon les crustins), ki s' rashonnèt e cofrereyes.

Soufi e-n eståze

Li mwaisse del confrereye est on tchîf espirituwel, mins eto politike. Paski, po les Soufis, li rlidjon eyet li goviernance des peupes divèt todi aler eshonne.

Onk ki shût cisse doctrene spiritouwele la est lomé on "soufi", ene "soufiye".

Etimolodjeye

Li lomaedje "soufi" ni cmince ki diviè l' an 150 di l' edjire (fén do 8inme sieke), cwand les cis ki shuvèt li rlidjon tote li djournêye si vont schåyî des praticants k' ont on mestî.

Les prumîs soufis etént abiyîs avou on blanc mousmint d' linne (e-n arabe, "linne", c' est "souf"); did la leu nom, ki pôreut esse riwalnijhî "linnisses" (les cis al linne).

Idêyes des soufis

Li mwaisse såme, c' est d' intrer e parfonde rilåcion avou l' Bon Diu, po n' fé pus k' on seu coir. Avni a ene sôre d' eståze.

Po çoula, i fåt anixhiler ses dzirs. Ostant les dzirs di ritchesse sol tere ki li djériaedje après l' bouneur do Paradis.

Li muzike et l' danse polnut aidî a çoula. Did la, tote li muzike soufiye eyet li dujhance des tournants derwich.

Les tombes des sints divnut esse venerêyes. Et-z î basti des sårcos.

I fåt lére tos les sints scrijhaedjes, nén fok di l' islam, mins eto li Tora et l' Evandjîle. Gn a toplin des bounès idêyes ladvins.

Les comeres sont ossu capåbes ki les omes a-z avni al sintté.

Ces idêyes la ni sont nén pårtaedjeyes pa des ôtes coxhes di l' islam, come les salafisses.

• 
  Tournant derwich
• 
  Instrumint d' muzike soufiye
• 
  sårco d' on sint soufi, e l' Edjipe

Sacwants mwaisses tuzeus do soufisse

• Ben Aarabi
• El Rhazali
• Roumi

Disvoyî soufisse

C' est des soufis ki n' shuvèt pus les mwaisses rîles di cdujhance el societé, ca i fjhèt prumer leu prôpe esperyince di discoviete do Bon Diu, ki pout esse "foû voye".

Les metôdes do soufisse

L' aprindisse soufi doet trover on mwaisse, ki lyi va fé fé si cwire iniciatike.

Po çoula, gn årè des seyances di recitaedje des 99 nos do Bon Diu (dhikr), e tchantant so ene melodeye avou waire di notes. Pacô, li muzike des ashyinnes di meditåcion serè pus avanceye : c' est les seyances di schoûtance di muzike (samaâ soûfî).

Les scrîts soufis

Les prumîs scrîts soufis, c' est des letes et des traités. I sont tertos scrîts e-n arabe, minme påzès scrijheus ki leu lingaedje del mame est diferin (trouk, piersan). Gn a dvins toplin des mots tecnikes, çou ki laixhe a pinser ki les lijheus estént des soufis dedja instrûts.

Å 10inme sieke va skepyî li powezeye soufiye e piersan.

Li prumire fôme ficse, c' est li cwatlin (roubâai). I pout mostrer des mouwaedes (emocions), mins ni pout nén siervi a-z acsegnî.

Adonpwis, li môde vina a l' ôde (qaçîda). Al fén, les mwaisses sicrijhaedjes fourît des "mathnâwîs", des sôres d' epopêyes ki sieve di pretchmint.

Les confrereyes soufisses et sacwantès kesses politikes d' ouy

• Li guere di Tchetcheneye : C' est bråmint a cåze kel Tchetcheneye shût l' islam a môde soufisse k' i gn a nole arindjaedje di bidons ki s' pout fé avou Moscou.
• Mouvmint Aadel wa Ihsane do Marok : li seu mouvmint rilidjeus et politike e Marok ki rclame divant tertos k' i n' ricnoxhe nén li Rweyåté, copurade ki li rwè do Marok sereut li "Cmandeu des Creyants".