Les planificateurs linguistiques au chevet du wallon
Les rfondeus al siponte do walon (papî Ltchanteu disconte li rfondaedje)
Les planificateurs linguistiques au chevet du wallon (Les rfondeus al siponte do walon), c' est èn årtike e francès sicrît pa Jean Lechanteur et parexhou dins l' rivuwe «Wallonnes» deujhinme limero di 1996.
On dnè djåze sovint come do «papî Ltchanteu disconte do rfondaedje».
Aspoyeus do papî
candjîLi papî a stî aspoyî pa des ôtes mimbes di l' SLLW: Jenny d'Inverno, Jean-Luc Fauconnier, Victor George, Émile Gilliard, Jean Guillaume, Albert Maquet, Jean-Marie Pierret.[1] Li soce e-n etir a dné si åjhmince a leu seyance do 10 d' avri 1996.[2]
Contnou
candjîLi papî si prezinte come ene reyaccion di l' SLLW disconte des pordjets di rfondaedje do walon, esplikés å raploû d' Tchålerwè so li rfondaedje.
Dins l' adviertance, cisse-ciale si prôpoze di «rimete l' eglijhe e mitan do viyaedje».[3]
L' avuzion håynêye divins l' årtike si vout don l' vraiye verité, totes les ôtes idêyes sol walon estant loukeyes come eretikes.
Reyaccions
candjîRodjî Viroux va scrire on papî d' refleccion dins les Noveles des Walons Scrijheus d' après l' Ban-Bwès. I scoreye aprume l' uzaedje do mot «patwès», cité ene trintinne di côps.
Consecwinces
candjîLi papî va espaitchî des anêyes å long li mwinde bate di dvizes inte les rfondeus et les djins di l' SLLW.
Portant, deus mimbes del societé, Jean Germain (k' aveut-st enondé l' idêye d' on rfondaedje do walon e 1989) et Willy Bal avént ovré avou Lorint Hendschel (ki va porshuve l' idêye Djan Djermwin) dins l' pordjet do Walo +. Willy Bal aveut eto consyî les rfondeus so sacwants ponts tecnikes. Après l' papî Ltchanteu, Djan Djermwin si howe evoye do sudjet. Willy Bal sicrirè co on papî so les precocions a prinde po rfonde on lingaedje.[5]
Come li SLLW a l' bresse long, ele va spåde ces idêyes la eto emey les soces pol walon et å CLRE. Adon, i serè foirt målåjhey d' eplaidî des sacwès e rfondou walon.[6]
Li pression siconte do rfondaedje si va eto fé sinte so l' UCW, edjîstrêye a Lidje, come li SLLW, et k' aveut metou e-n alaedje ene Tåvlotêye Rifondaedje (commission langue). Cisse-ciale va esse rade sitantche, et leyî ouve e 2001.
Les djins d' mestî k' arivront å walon après côp, dins les anêyes 2010, vont trover cisse sitouwåcion la pår biesse.[7]
Hårdêyes difoûtrinnes
candjîSourdants
candjî- ↑ Mins ni Willy Bal, ni Jean Germain, portant mimbes del soce.
- ↑ dirî del coviete, dizo in-tiesse: Numéro spécial d'actualité
- ↑ Nous ressentions aussi le besoin, en ce moment de grand désordre, de remettre l'église au milieu du village et donc, abandonnant à chacun son utopie, de permettre à tous de reprendre le chemin de la vérité.
- ↑ On peut se demander s' il est opportun de proposer à des jeunes des néologismes (…) relatifs à (…) l'informatique? (…) Cela a tout l' air d'être une farce, mais ce n'en est pas une; ou plutôt, c'est une farce ubuesque et sinistre. (p. 11-12).
- ↑ Standardiser, moderniser, la juste mesure à garder, micRomania 22, 3.97, p. 3-13.
- ↑ «C' esteut å cmince di l' esplicant motî, on diccionaire e walon, avou les definixhas zels-minmes e walon. On aveut stî vey çou ki s' loméve co li "Conseil des langues endogènes de la communauté française de Belgique", po vey s' i gn aveut moyén d' aveur èn aspoya di leu pårt po èn eplaidaedje papî. Li fwait ki l' esplicant motî n' aveut pont d' aroyaedje djeyografike (c' esteut on motî do lingaedje, et nén d' ene redjon dnêye), et ki c' esteut scrît e rfondou (po les minmès råjhons, l' ortografeye do rfondou vént do mezåjhe di s' afranki des izoglosses) a fwait k' i gn a-st avou ene foite opôzucion des rprezintants des soces di walon (nén ds ôtes lingaedjes redjonås, notes bén, ki zels ni comprindèt nén vormint l' problinme). Adon, a on moumint dné, on-z a propôzé di fé djusse èn aspoyaedje simbolike, po 1€ seulmint, djusse po mete leu logo sol cou-coviete et on payrè nozôtes-minmes tos les costindjes. I n' ont nén vlou.» (Pablo Sarachaga, response a èn emile da Bernard Thiry a Lucyin Mahin, setimbe 2019.)
- ↑ En tout cas, le surgissement de deux (prétendus) « camps » me semble relever d’un antagonisme malvenu. Respect de la langue « classique » ET engagement dans le service d’une langue d’aujourd’hui sont deux postures indissociables, au risque d’une sclérose stérile. (Bernard Thiry, dins èn emile a Lucyin Mahin, e moes d' may 2019).