Esplicant motî

Èn esplicant motî (on dit eto on splitchant motî), c' est on motî ki dene les esplikêyes des mots.

Sacwants esplikêyes

Les esplicants motîs ni rotnut bén sovint k' e-n on seu lingaedje. I sont diferins des motîs d' ratournaedje d' on lingaedje a l' ôte.

Dins sacwants lingaedjes d' Urope

E daenwès, metans, gn a waire di bons esplicants motîs, dabôrd k' i gn a ene pekêye di clapants motîs daenwès-almand, daenwès-inglès, evnd.

E francès, les pus cnoxhous splitchants motîs, c' est les "Larousse" et les "Robert".

E walon

Prumîs esplicaedjes di mots walons e walon

E walon, l' ovraedje d' espliker les mots e walon n' est nén vî vî. Les prumirès sayes sont-st a vey dins l' rivuwe Noveles des Walons Scrijheus d' après l' Ban-Bwès. Elle ont stî fwaites pa Roger Viroux.

Les prumîs mots insi esplikés e walon si voeyèt dins l' l° 2 del rivuwe, ki date di 1982. I s' adjixh di despliker on scrijhaedje da Robert Mathieu, titré «Li curé». Vo lzès cial:

strindu: sèré (strindou)

dèmoné: laid a vôy (demoné)

bwache: gros bokèt d' bwès (bwejhe)

cwârgnî: waitî à cwane (coirniyî)

èdaglé, plaké: rascouvièt d'one saqwè qui clape (edaglé)

tinte-afêre: li cia qu'èst sûr di li (tatafaire)

cachî après: waitî après: sayî d' tro(u)ver (cachî)

rèwèyî: malin (rewoeyî)

drinsî: croké: qui sès rins n' sotègnenut pus (drinsî)

Adon on voet k' i gn a ddja la deus ovraedjes d' èn esplicant motî bén ahessî:

• l' esplikêye, po cåzu tos les mots, apus ki «strindu» et «rèwèyî»;
• li sinonimeye, po «strindou» ey «rewoeyî», come esplikêye, et pu po «edaglé», «cachî après» et «drinsî», come rawete a l' esplicåcion.

Pordjet d' esplicant motî del Rantoele

Loukîz a : «Esplicant motî do walon»

A pårti di 2000, so ene idêye, et so l' awaitance tecnike då Pablo Sarachaga, li Lucyin Mahin a cmincî a adjinçner so Etrernete l' Esplicant motî do walon. Li pordjet est sotnou pal soce nén recwårlante «Li Rantoele».

Il a ça d' bea k' i dene eto mo sovint les ratournaedjes des mots e francès, et kécfeye dins des ôtes lingaedjes.

A pårti di 2004, li recråxhaedje s' a fwait sol Wikipedia walon, ey a dater d' 2009, sol Wiccionaire walon.