Iye Meurice (payis)
Li Republike di l' Iye Meurice u Meurice[1], c' est on dislaxhî payis di l' Oceyan Indyin.
_(14576727409).jpg)
I comprind foiravant l' Iye Meurice leye-minme, avou sacwants des Iyes Mascarinne et l' Iye Rodrik (totès iyes metowes nén lon).
Lingaedjes candjî
- inglès: lingaedje oficir.
- francès: lingaedje foirt corant dins les scoles et dins les medias.
- creyole meuricyin (di soûmint francès): djåzé totavå.
- indou / ourdou et tamil : lingaedjes mintnous dins les cminåltés di stok indyin u pakistanès.
Istwere candjî
L' iye esteut dandjreus cnoxhowe des naivieus arabes, ki l' lomént Dina Arobi.
Diviè 1510, des naivieus portuguès el lomît «Ilha do Cisne» (Iye do cégne). Gn aveut nén ene åme ki dmoréve låvå. Li dit «cégne», c' est on gros oujhea, li «dodo» u «dôrlin».
Di ces anêyes la, les minmes Portuguès vizitît les Iyes Mascarinnes et les lomer insi do no do vice-rwè des Indes portuguesses, Pedro Mascarenhas.
L' Iye Rodrik fourit lomêye insi e 1528 d' après l' naivieu k' î avna l' prumî e 1528, Diogo Rodrigues.
L' Iye Morice doet s' no a Meurice di Nassau (Maurits van Nassau), li prince holandès k' evoya l' espedicion ki discovra l' iye (1598). Ci fourit adon ene colneye holandesse (1638–1710). Mins les Holandès flaxhît djus tos les ebenîs ki covrént l' iye. Et dzingnî pareymint les dodos.
A divnou colneye francesse (1715–1810), metowe eshonne avou l' Reyunion (lomêye «Bourbon»), avou l' minme govierneu. On djheut «les deus sours». Elle fourit-st adon rbatijheye «Iye di France». On rtént sovint l' no do govierneu François Mahé de Labourdonnais, èn ome ås grandès idêyes, k' administra l' iye di 1735 a 1746. Et basti Pôrt-Louwis.
Evayeye pås Inglès, ele divént leu colneye di 1810 a 1968. Les Inglès ni candjît nén les uzaedjes, et leyî l' francès come lingaedje corant, l' inglès divnant l' lingaedje oficir. C' est zels k' amoennît des ovrîs di l' Inde po replaecî les sclåves noers liberés e 1833 et ki n' vlént pus bouter dins les tchamps d' canasouke. Les Inglès vont diswalper l' iye, avou on rijhea di tchmins d' fier fén seré.
Les iyes divnît on dislaxhî payis li 12 di måss 1968, après on referandom la k' les Meuricyins divént tchoezi inte l' indepindance ey ene aloyance avou li Rweyåme Uni.[2]
E 2020, gn ava ene ôlpesse vinowe d' on batea lomé «MV Wakashio».
Economeye candjî
Plantisses di canasouke.
Hårdêye divintrinne candjî
Sourdants candjî
- ↑ Riwalnijhaedje sorlon l' viye cogne do ptit no, divnou no d' famile del Walonreye.
- ↑ Johanna Bianchi, Iles de l'océan Indien, Edicions Artis, Brussele, 1974, p. 51-56.