Essilaedje

L' essilaedje, c' est l' kitaeyaedje d' on fôraedje ki va esse wårdé dizo ene båtche di plastike.

Silo-colidôr (essilaedje di poes d' Trouk)

silo-mote el Hesbaye

Motlî

Li hopea d' fôraedje insi ctaeyî et wårdé si lome on silo.

Li nouriteure leye-minme, do silo u di l' essilaedje.

Po l' operåcion d' fåtchaedje et d' aprestaedje do silo, on dit k' on va essiler ene dinrêye, u fé les silos u fé des motes. Li machene ki ctaeye si lome l' essileuse.

Po rprinde li silo, i fåt dissiler, c' est discatchî so li dvant do silo: c' est l' front d' discatchaedje.

Po haetchî sins trop di pietes, gn a des machenes ki côpèt on blok di silo, les dissileuses.

Istwere

Les silos d' mayisse ont cmincî dins l' Bon Payis dins les anêyes 1960.. Li relijhaedje di sôres di poes d' Trouk ki vnént dins les pus froedès contrêyes a permetou di fé des silos d' mayisse e l' Årdene a pårti des anêyes 1970.

Les essilaedjes di yebe mitan fenêye ont cmincî a replaecî les fours diviè les anêyes 1990, cwand on a yeu les eboleuses.

Sôres d' essilaedjes

sorlon l' fôraedje kitaeyî

• essilaedje di mayisse
• essilaedje di yebe, sovint mitan fenêye

sorlon l' manire di l' etaessî

• silo-mote (hopea foû d' tere)
• silo-trintchêye (dins on long trô e tere)
• silo-colidôr (so tere, inte deus meurs)
• essilaedje ezès saetchs di plastike (saetchs al dinrêye, grossès boles, cwårés boteas, silo-tripe)

• 
  essilaedje e saetchs di grin avou èn ôte saetch di plastike divins
• 
  boles essilaedje d' yebe divant l' ivier
• 
  les minmes al fén d' l' ivier

Fijhaedje des silos

Essilaedje di mayisse

L' essileuse, saetcheye pa on gros tracteur, u ki rote tote seule, fåtche li dinrêye eyet li ctaeyî. Pu, avou ene buze shofleuse, li tiper dins ene rimôke des rahåsses. I fåt todi on tracteur ki toûne avou l' machene po rascode li mayisse.

Cwand on tchår est plin, on l' remoenne al cinse, et l' vudî dins l' silo. Sol tchamp, so ç' tins la, gn a èn ôte tracteur ki rprind l' rascodaedje et tourner avou l' machene. insi, ele n' arestêye nén.

Cwand l' ermôke est distcherdjeye, gn a co on tracteur ki passe pol silo po l' etaessî comifåt.

Foû des grossès cinses, c' est sovint des eterprijhes cinsreces ki fwaiynut l' ovraedje.

Dins des payis avou co des ptitès cinses et avou del mwin-d'-ouve, on essaetche l' essilaedje sol tchamp dins des dobes saetchs, onk di noer plastike, l' ôte on saetch ås grins ordinaire.

Essilaedje di yebe

On lait fener a mitan deus troes djoûs pu fé des boles ki sont-st ebalêyes di plastike pa l' eboleuse minme. Adon, metowe e-n on moncea sol tchamp u dilé l' cinse.

On les va rcweri avou l' tracteur eyet l' fotche frontåle a fwait k' on nd a dandjî.

Valeur nourixhante des silos

L' essilaedje wåde mî li djus del plante ki l' fenaedje. Adon c' est on nourixhmint bén pus ritche ki l' four.

Les rapoirts inte nourixhmints sont les minmes ki dins l' plante. Insi les essilaedjes di mayisse sont pôves e proteyenes ey e minerås, çou ki doet esse ricoridjî dins l' råcionmint des biesses.

• 
  vatche laeçreces å silo d' mayisse

Maladeyes vinant des essilaedjes

Cwand on n' reyussixh nén bén les silos, u sognî avou les boirds ki sont tchamossîs, on pout fé taper l' vea ås vatches.

Gn a pacô des minêyes di listeriôze avou les silos, pår dins les berbis.

Si on n' dene ki di l' essilaedje di mayisse ås berbis plinnes, ele fijhèt des ptits crikions d' agneas ki crevèt rade (di cåze do manke di proteyenes).