Houpêye flaminete
Li houpêye flaminete[1] ou roytea houplé[2] ou rotlet ordinaire[3], c' est l' pus corant des royteas del Walonreye.
Sincieus no d' l' indje : Regulus regulus (davance Regulus cristatus).
Lomaedjes candjî
Li no d' «roytea» (eto l' no e francès «roitelet», e castiyan «reyezuelo», e catalan «reietó»…) vént di si ptite houpete djaene d' ôr, come li cene d' ene corone di rwè. D' on ptit rwè, poy ki c' est, avou l' moussalignî, li pus ptit des oujheas d' Urope.
E-n inglès, almand, neyerlandès, on l' lome «cresse d' ôr» («goldcrest», «Goldhähnchen», «goudhaantje»)
Spårdaedje candjî
Discrijhaedje candjî
Si plomaedje est verdåsse so li dzeu, grijhåsse so lu dzo.
Li måye a ene houpete djaene d' ôr, avou ene noere boirdeure.
Vicaedje candjî
Dimorance candjî
I vike dins les bwès ou åtoû des måjhons. Dinltins, i nitchive voltî dins les toets di strin.[4]
Li roytea fwait s' ni å pî d' èn åbe, et i pond bråmint.[5]
Bodjance candjî
Sacwants dimonrnut el Walonreye tote l' anêye; sacwants ôtes cwitèt eviè l' Urope bijhrece e moes d' avri, po rivni e moes d' octôbe.[6]
Magnance candjî
I magne les insekes, leus oûs et leus tchalons.
Doûcès creyances candjî
C' est èn oujhea foirt respecté. On dit ki c' est lu k' åreut-st apoirté l' feu sol Tere.[7]
Cwand on roytea xhufele adjoké so èn åbe, c' est sene di bon tins; s' i tchante dins ene håye, c' est sene di plouve.[8]
Xhinaedje di s' tchant candjî
C' est mi l' pus ptit, c' est mi l' pus bea, c' est mi li rwè des oujheas.[9]
