Pitit-Fayi

Pitit-Fayi (so plaece : lu Fayi, fr: Petit-Fays), c' est èn ancyinne comene del Walonreye, rebanêye avou Bive (mins k' aveut ddja stî rebanêye avou l' Moncea li 26 di djulete 1964, divant les grands rebanaedjes di 1977).

• Limero del posse:
  • asteure : 5555
  • vî limero 6862 (come li Moncea).
• Limero diyalectolodjike: D 128
• Sipotaedje des djins : les Fayoteas (so plaece les Fayotês).
• Eplaeçmint sol Daegn: 49°54'N - 4°58'E

Pocwè l' no "Pitit"-Fayi

Cwand on-z a dvou mete des nos diferins po tos les viyaedjes k' on djheut "å Fayi", on-z a metou "Pitit", pask' i gn aveut on Gros Fayi (Grå-Fayi) addlé. Pocwè "l' Fayi"? Paski Fayi vént di "få, faw". Fåt sawè ki l' sapén n' est cnoxhou e l' Årdene ki tins do 19inme sieke. Divant, c' esteut des hesses et des tchinnes ki fjhént l' sômî del foret, a costé des taeyîs d' bôles et d' sås et des virêyes di djniesses. Nén etounant k' on rascontere a mwintès plaeces li no d' Fayi dins les noms d' viyaedjes.

Sol ban do Fayi, gn a on site ki merite k' on s' î arestêye. Eter li Fayi et Tchîplanes, c' est ene parfonde valêye avou l' ruxhea do Ruwåmolén ki vént d' Bayamont et s' va taper e Smwès a Vresse. Dins ene ricoulêye di rotches, pus bas ki l' pont des berbis, on voet li grote del Rotche-Mozele. C' est on crin d' rotche k' a ddja siervou a catchî les curés ki les Francès avént tchessî al revolucion di 1789, pwis après ås cis ki n' volént nén siervi dzo Napoleyon. Pus près d' nozôtes, ç' a stî li catchete des cis do Moncea, k' avént abandoné leu viyaedje tins del Bataye di Bive, li 23 d' awousse 1914. Li grote est å pî d' ene hôte cresse si a pik k' on n' î såreut nén tni campé. C' est ç' cresse la ki deus tchvås francès, sibarés pås côps d' canon, ont devalé vinte al tere po vni s' abate divant l' grote so on tchår ki les efants vnént d' cwiter po-z aler mougnî. Les djins ont criyî å miråke et èn åté a stî amenaedjî dins l' grote, come a Lourdes. Tos ls ans, li djoû del dicåce di setimbe, on dit messe al Rotche-Mozele.

Li ruxhea ki devale å mitan del goidje esteut dinltins li seul tchimin po-z aler a Vresse, tchimin ki moussive e bî cwand li rotche ni leyive nén passer et ki rivneut å setch cwand l' terén l' permeteut. Tos ls ans, al rexhowe di l' ivier, li comene oblidjive les djins a rsaetchî les coxhes et les åbes ki les grossès aiwes avént etrinné tins d' l' ivier et k' espaitchént l' passaedje des tchvås.