Adolf Hitler
Adolf Hitler (
prononçaedje), sipoté li Furet (vnant di l' almand : der Führer) u li pinte al grosse broushe, li meteu e coleur al grosse broushe[1], c' esteut on politikî et militaire almand k' a skepyî li 20 d' avri 1889 et k' a morou li 30 d' avri 1945.
El Walonreye, tins del guere di 40, i gn aveut bråmint des djins k' aclevént on pourcea e muchete, kel lomént "Adofe", come Hitler.[2]
Dins l' djivêye Michael Hart des rlomêyès djins di l' Istwere, ene sincieuse ricwerance so les grands persounaedjes k' ont l' pus candjî l' vicåreye di tos les djoûs des cis k' ont vnou après zels, Hitler est metou 44inme, tot djusse astok di Napoleyon.
Vicåreye
candjîLi Dofe Hitler aveut l' manire po tourner s' plaide vos etourpiner et vos efouwer.[3]
Ça fwait k' i divna bénrade li moenneu d' l' Almagne (di 1933 disk' a s' moirt). Il esteut eto l' mwaisse do pårti Nazi. Il a moenné l' Almagne dins bråmint des gueres siconte ses vijhéns.
Hitler fijha porshure et macsåder ses opôzants eyet les cis k' les nazis riwaitént come «des dzotrinnès raeces» (les Djwifs, les Djupsyins).
Dins les anêyes di dvant l' guere, Hitler esteut vormint sotnou pa toplin des Almands, pask' il aveut stî capåbe di rabaxhî l' tchômaedje, et ahiver del ricrexhance economike.
Hitler el Walonreye e 1940
candjî
Hitler a-st arivé a Bastogne et rmonter l' Pavêye diviè l' 15 di may 1940.
Al gåre di Graide, on djoû, al fén do moes d' may 1940, les Almands avént reclôs les djins dins leus måjhons, pask' i dveut passer on trén speciå. On-z a brutyî adon ki c' esteut l' trén d' Hitler et k' il aléve si gårer dins on tunel dilé Uwar.
Çou k' on n' a seu ki bén pus tård, c' est ki ça åreut co bén stî vraiy, ca Hitler a vnou el Beldjike po comander li campagne di France.
Il aveut fwait basti, å Broûli d' Peche, on bunker ewou çk' il a vnou kékes djoûs avou l' Estat-Madjor.
Li Broûli d' Peche, c' est rén k' ene eglijhe, ene sicole et waire di måjhons (25 e 1952), pierdowes å fén mitan des bwès eter Couvén et Cou-des-Sårts. Adon, les Almands avént vudî les viyaedjes alintoû et il avént minme fotou djus li toet do clotchî po-z î mete on canon conte les avions.
On pout todi vey li bunker da Hitler. Il est todi la.
Si caractere
candjîI mostra si caractere raecisse å monde etir ås djeus olimpikes di Berlin e 1936 cwand i cwita l' tribune po n' nén serer l' mwin d' on noer amerikin, Jesse Owens, k' aveut wangnî troes medayes d' ôr.
Hårdêyes divintrinnes
candjîHårdêyes difoûtrinnes
candjîSourdants
candjî- ↑ Félicien Barry divins "Sonk walon".
- ↑ Metans, dins on racontaedje da Georges Ghys, cial.
- ↑ W. Bal dins Warum Krieg ?.
