Fantazia

Li fantazia (e l' arabe marokin, تْبوريدة, tborida", e l' arabe classike, firousiya), c' est on spectåke di tchvås montés pa des cavlîs moussîs come divinltins, k' on prezinte dins les fiesses d' esté, dins tote l' Afrike do Nôr.

Tchaeke cavlî a ene shoflete rimpleye al poure. I corèt tot droet dvant zels so 300, 400 metes, aviè l' toetea des priyîs d' oneur. Al fén del coûsse, i doevnut saetchî tertos eshonne. C' est l' unité do mouvmint, aprume do côp d' fizik, ki l' djuri va djudjî po dner on pris ås meyeus.

Li motlî arabe del fantazia a dné e francès li ratourneure "baroud (d'honneur)".

Fantazia et veye sociåle

Ene trope di fantazia, c' est sovint des djins d' on seu viyaedje. Li prezintaedje dimande èn etrinnmint ki fwait rescontrer bråmint des djonneas et des omes fwaits.

Gn a eto des tropes di comeres, çou ki refoice li mouvmint di dislaxhaedje del comere.

• 
  Moussaedje des cavlîs, djonnes et vîs
• 
  trope di comeres
• 
  Fantaziatisses-ekilibrisses

Sôres di fantazias

El Tunizeye, gn a eto des fantazias ekilibrisses so les tchvås, sins bouxhaedje di fuziks, dabôrd.

Discrijhaedje dins les belès letes e walon

Vaila, elle ont trové tote ene dicåce, avou ene coûsse di tchvås. Po dire li veur, c' esteut purade çou k' on lome ene « firoussiya ». C' est on foclore d' avår la. Les tchvås cournut vinte al tere, avou les cavlîs tot blanc moussîs. Adonpwis, sacwants metes divant l' fén del coûsse, a l' adroet do toetea avou les invités, les cavlîs saetchnut tertos eshonne avou leus vîs fiziks al poure.

Arqiya, hodêye, distcherdja Tansou. Rama, leu vijhene k' aveut vnou avou zeles, l' aida djus po n' nén k' el glawene ni s' atrape ås djonteures ki lyi fjhént må. So ç' tins la, Arqiya endala vey cwè, po cweri après ene djîsse por zeles lodjî.

C' est Rama ki rwaitreut al crapåde.

Mins, po dire li veur, les ouys da Rama estént agritchîs ås tchvås ki traftént. Ele raloukive les beas cavlîs, avou leus blancs mousmints et leus shofletes al poure. I lzès tcherdjént tot les bôrant avou on bôra. On bôra, c' est ene grande sititche di fier ki mousse dins l' canon do fizik et k' on dame li poure avou. Après, i s' enondént d' on costé do terén et cori come des ewaerés disk' a l' ôte dibout. Adon, dijh metes divant l' coron del coûsse, i distcherdjént les fiziks dins ene cabouxhreye di tos les diåles.

• 
  ratinde si toû
• 
  rimpli les shofletes
• 
  dierins mouvmints
• 
  si mete e roye
• 
  galoper å pus rade
• 
  saetchî tertos eshonne