Djeu d' kine

djeu d' måjhon avou des cwåtes a rimpli avou des limeros poujhîs dins on saetch
Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « kine et loto », loukîz cial.

Po des linwincieusès racsegnes sol mot "kine", alez s' vey sol Wiccionaire

Li djeu d' kine ou l' kine ou l' loto, c' est on djeu d' måjhone k' on djowe a sacwants djouweus (deus a shijh).

Li loto d' lotreye a stî atuzlé so ç' djeu la.

Istwere

candjî

Li «vraiy» djeu d' kine shonne aveur vinou d' Espagne, å vir di s' no, et di sacwants viyès cwåtes sicrîte e-n espagnol ey e francès.

Cesses-ciale n' avént ki cénk limeros. Çou k' esplike bén li criyaedje «quinto» («cénkinme» = dj' a l' cénkinme limero) do djouweu k' aveut insi rimpli s' cwåte, et wangnî l' djeu, dabôrd. Li walon a scawé «quinto» (/'kin.tɔ/) po ndè fé kine (/kin/), sifwaitmint ki l' francès k' el sicrît «quine» (ki c' est eto li scrijhaedje e Feller namurwès).

Droet do djeu

candjî

On dene a tchaeconk ene cwåte avou 15 limeros markés dsu, di 1 a 90, mins ki n' si shuvnut nén.

S' i gn a k' deus djouweus, il ont tchaeconk 3 cwåtes. S' end a troes, deus cwåtes. A 4 et 5, on va djouwer avou deus ou on moirt.

On poujhe des biblots dins on saetch ou dins ene casse, avou on limero di 1 a 90 so tchaeke.

Onk des djouweus saetche on biblot et dit l' chife sicrî dsu. Li ci (cene) k' a l' limero ki vént d' rexhe so ene di ses cwåtes li rcatche avou on boton.

Li prumî k' a rcatchî tos les chifes di s' cwåte ou ses cwåtes(s) creye "kine !" et c' est lu (leye) k' a wangnî.

No di sacwants limeros al kine

candjî

Estô d' criyî l' limero, on dnéve ene alomåcion a sacwants nombes, sovint d' après li rshonnance del cogne di ç' nombe la avou ene sacwè. Des ôtes côps, c' est djusse on rimaedje (ki n' va nén todi e rfondou (trêze, Mareye-Tereze, nonante, li pus vî del bande). Avou 19, c' est des djeu d' mots (chife vint et l' vinte).

  • 1 : li bidet
  • 2 : li poye, li canård
  • 3 : li bossou
  • 4 : li berwete
  • 7 : li piyotche
  • 11 : deus djambes sins bodenes
  • 13 : Mareye-Tereze (rime avou l' prononçaedje trêze)
  • 19 : padzo l' vinte
  • 20 : li botroûle
  • 22 : les deus canårds
  • 33 : les deus bossous
  • 69 : toûne lu come ti vous
  • 77 : les deus piyotches
  • 80 : sol cwén
  • 90 : nonante, li pus vî del binde (dul bande)

Dins les belès-letes e walon

candjî

Li djeu est discrît pa Maurice Georges dins «Li fi do schayteu»:

El tins des shijhes, on djouweut al kine, sovint avou les parints. Onk des djouweûs tireut on biblot d' on saetchet et i criyeut el limero k' esteut marké dsus. Les cis k' avént ç' limero la so ene di leus cwåtes li marként avou on boton u ene pice d' on sou. El prumî k' aveut catché tos les chifes d' ene di ses cwåtes criyeut: «kine!», et il aveut wagnî.

Radaptaedje do djeu e walon

candjî
 
Djouweuse k' a fwait «kine» å «Waloto» (avou cénk djouweus et on moirt)
 Loukîz a : «Waloto»

On djeu a pô près l' minme ki l' kine a stî diswalpé på Walon e scole d' après Tchålerwè. Les 6 cwåtes sont avou 8 tchambretes, tchaeke avou on dessén et li no ki va avou. Les biblots a poujhî, c' est des ptitès imådjetes avou les minmes desséns et les minmes sicrijhaedjes.