Djan d' Mådi (epopêye)

Djan d' Mådi, c' est ene epopêye sicrîte pa Albert Yande, k' a bén 1121 vers.

Tinme

Ele conte li vicåreye d' on lomé Djihan u Djan d' Mådi. C' esteut ene vraiye djin k' a viké po dbon, mins k' a divnou on persounaedje di floriconte.

Albert Yande a rashonné les fåves k' on racontéve sor lu.

Djouwaedje

Elle a divnou come ene pîce al mierdjin (on seul acteur).

Elle a stî metowe al sinne pol prumî côp li 4 di nôvimbe 2006 pa Jacques Herbet et djouwêye å Lochnô pa Bernard Daussin.

Elle a stî rdjouwêye a Marbuhan a Tchenoe-Latour, a Ratchcoû et Habâ-l'-nouve (djanvî 2008). I fåt 60 candjmints d' loumire et 40 muzikes et sons. So l' erî-plan, gn a tos les viyaedjes ki l' Djhan d' Madi î passe.

Eplaidaedje

L' epopêye a stî eplaideye dins l' coleccion «Memwere walone» del SLLW (lº 8).

Nos d' plaece cités dins l' pîce

Viyaedjes et hamteas

• Harnoncoû
• Tintnî
• Mson (Musson)
• Floravile
• Sinu
• Halazi
• Tchekion
• Lochnô
• Mårgni
• Vlône
• Mådi
• Sint-Mår-dilé-Vierton
• Vierton
• Viancoû
• Chuchi

Ôtès plaeces

• Bår
• Li bwès d’ arintmint
• Li bwès d' Bonlieu
• Li Gregne-å-Bwès
• Li Hôt des Possons
• Les Målès Pires (Malpierre)
• Montåban
• Li Trô des Fêye.

Bokets del pîce

Divant d’ l’ awè, les parints do Djan estént ddja vîs, et i n’ savént pont aveur d’ efant. I tûzèt ki c’ est on sôr k’ ene viye macrale lezî aveut tapé. On lzî conseye d’ aler trover les fêyes do bwès d’ Bonlieu. Ci n’ est nén sins må k’ il î arivèt. A on metou moumint, gn a ene fêye ki s’ mostere.

gåmès	Rifondou walon
Dju v' counu bin, dit èle; Vès n' ez d'jète du m' rin dère Èt dj' sé bin, mes pôves dgens, quu vs preûnez d'peûs lontès V' plez v' rapâgi, dabôrd, ca sins nouvèle priyère, Avant l'ènâye, croiyez m', v' ârez in ptit valet	Dji vs kinoxhe bén, dit-st ele ; vs n’ av dandjî di m’ rén dire Et dj’ sai bén, pôvès djins, ki vs pronnez dpu lontins. Vos vs ploz don rapåjhî; sins novelès priyires, Divant l’ anêye, creyoz m’, vs åroz on ptit valet.

Cwand on sait l' novele, tote li Gåme creye des vivås.

Pou 'ne naissance anancîe, on put dère qu'elle l'è tu Gn è m' in viyadge gaumais, d' Arnoncoû a Tint'gnî Du M'son a Floranvile a passant pa Sinu, D'Alanzi a Tchèkian et d' Lochnô a Maurgni Qui n' è seû la nouvelle, èt s'ann' è ragaîyi. Tout l' monde ârot gadgi quu l' fâmeux Djan d' Mâdi Astot l' fi d' toute la Gaume, èt mi tout´ nèt´ du M'lône.

Po ene nexhance anonceye, on pout dire k’ ele l’ a stî; Gn a nou viyaedje gåmès, d’ Harnoncoû a Tintnî. Di Mson a Floravile, e passant pa Sinu, D’ Halazi a Tchekion, et d’ Lochnô a Mårgni, Ki n’ a sepou l’ novele, et s’ endè ragaiyi. Tolmonde åreut wadjî k’ el fameus Djan d’ Mådi Esteut l' fi d' tote li Gåme, et nén totnete di Vlône.

Djan d’ Mådi n’ vout nén bouter avou s’ pa. Adon, si mononke li fwait moussî come gåre di bwès (foistî). Mins on bea djoû, la l’ bwès ki blame « tot evike ». C’ est ene comogne. Dabôrd, i lyi fåreut rpayî les djins do viyaedje k’ î plént aler mete leus biesses s tchamps et côper do tchåfaedje. Kimint fé ?

Layez m' fâre, è-t-i dit, èt v' plez m' croire, âx wayins, Gn ârè m' èn usadjî quu dj' n'aurai dèfrayî.

Leyîz m’ fé, a-t i dit, vos m’ ploz croere, ås waeyéns, Gn årè nén èn uzaedjî ki dj’ n’ årè disfreyî.

Vla nosse Djan ki comince a houkî les poirtchîs

K’ i vnénxhe wårder les sonres dins les bos d’ tos les bans

Dj’ clôrans les ouys, dit-st i, mins fårè k’ sol martchî,

Vos m’ wårdéxhe deus troyetes pa niyêye di pouchlons.

Mins on djoû, i lyi fåt des cwårs, et il vént po vinde ses pourceas.

On bea djoû, vla kel Djan, k' aveut l' misse di manoye

Amoenne tot bén belmint si grosse sonre bén tchoezeye

Al grande fôre di Vierton, pal rouwalete des Oyes.

Les dgens n' avint jamâs veû tant d' bés gros courîs. «Way, varat, qu'an lî dit, ou ç' quu t' les ès hapé?» «Ou ç' quu dj' les a hapé? Bin, dj' les a fât mi-méme.»

Les djins n' avént djamåy veu tant d' beas gros corîs; «Way, veråt, k' on lyi dit, wice ki t' les as hapé?» «Wice ki dj' les a hapé? Bén dj' les a fwait mi-minme.»

On l' a cohushtiné, mins come i coreut rade,

N' a nén stî emayî d' s' ecori et båyî:

Hapez-les, mes courîs, mâs v' plez toudjou ratède Pou v' payer vote usadge in-n ôte quu l' Djan d' Mâdi.

«Hapez les, mes corîs, mins vs ploz todi ratinde Po vs payî vost uzaedje, èn ôte ki l' Djan d' Mådi.».

Adon, i passe houte do bos, et i dvént violoneu.

Des danses, i nn' è djouwé dès tous les cabarets. A fant houper les fîes tant qu' elle avint d' l'alon.ne. I fout totes les dicâces, et les r'nos, bin souvint Èt dudpeû les ambârdes, zimzimout les djalon.nes

Des danses, end a djouwé, dins tos les cåbarets E fjhant hopler les feyes tant k' elle avént d' l' alinne. I fjheut totes les dicåces, et les rleyes bén sovint, Et dispu les ambådes, zimzinéve les djalinnes.