Proteyene
(Redjiblé di Blandoû)
Ene proteyene[1] (eto on blandoû[2]), c' est ene molecule biyolodjike fwaite di sacwants seurs aminés.
Plaece dins l' tournante des atômes dins l' ringne do vicant candjî
C' est dins les proteyenes k' i gn a li pus d' azote dins l' coir d' ene biesse u dins ene plante, et minme d' ene bactereye u d' on virûsse.
Ovraedje des proteyenes candjî
C' est des molecules foirt sipeciåles, tchaeke avou èn ovraedje a pårt dins l' rotaedje des vicantès sacwès.
Produjhaedje des proteyenes dins les celules candjî
Les proteyenes sont prodûtes dins des ptitès lodjes des celures lomêyes «ribozôme». Leu fôrmule est cmandêye pa on boket do SDN do nawea, k' evoye li cmande pal voye d' on SRN-messaedjî.
Kékes sôres di proteyenes candjî
- åbumene: proteyene do blanc d' oû
- imuniglobuleneu disfinse-globulene: proteyenes des disfinses do coir
- emoglobene: proteyene des rodjès globules do sonk
- curatene: proteyene des tchvea, des pwels, del pea, des ongues (et des ongletes et shabots des biesses, des coines des vatches, des ciers et des rinocerosse.
- inzimes
- cråsse proteyene