Troke (sintake)
Ene troke, dins l' emantchåjhe (emantchaedje del fråze, sintake), pus spepieuzmint, el troke motirrece, c' est l' rashonnaedje des mots ki vont avou cénk metous croejhion: li no (croejhete) (sustantif u no prôpe u prono), viebe, addjectif, adviebe eyet divancete.
Bokets d' ene troke motirrece
candjîCes mots la sont lomés li mot-corin (cour) del troke. Les ôtes mots sont lomés les mots-cpagnons.
Egzimpes
candjîTroke å sustantif
candjî- Vaila, å schinon do bwès d' Floravile, i gn a l' abeye.[1]
- Li troke, c' est: «å schinon do bwès d' Floravile», li mot-corin, c' est l' sustantif «schinon».
- Les cenes di mon l' Meliye do Påket, i n' frè nén åjhey por zeles di s' maryî.
- Li troke, c' est: «les cenes di mon l' Meliye do Påket», li mot-corin, c' est l' prono «les cenes».
- Nosse bele grosse rosse poye cove dispu ayir.
- Li troke, c' est: «nosse bele grosse rosse poye», li mot-corin, c' est l' sustantif «poye».
- Nos n' roveyrans måy nosse bea Ôtchamp, la k' nos avans vnou å monde.
- Li troke, c' est: «nosse bosse bea Ôtchamp, la k' nos avans vnou å monde», li mot-corin, c' est l' no prôpe «Ôtchamp».
Troke å viebe
candjîLi troke å viebe, c' est cåzu tote li fråze, apus ki l' sudjet.
- il ervont påjhûlmint pa les rampårts e copinant.[2]
- Li troke, c' est: «ervont påjhûlmint pa les rampårts e copinant», li mot-corin, c' est l' viebe «ervont».
Troke a l' addjectif
candjî- Il esteut roed bleu sot del Djowele.
- Li troke, c' est: «roed bleu sot del Djowele», li mot-corin, c' est l' viebe «sot».
- Dji l' a trové plin d' lai-m'-e-påye.
- Li troke, c' est: «plin d' lai-m'-e-påye», li mot-corin, c' est l' viebe «plin».
Troke a l' adviebe
candjî- Ele rote foirt londjinnmint.
- Li troke, c' est: «foirt londjinnmint», li mot-corin, c' est l' adviebe «londjinnmint».
Troke a l' divancete
candjî- Dji vénrè après l' dimeye di nouv.
- Li troke, c' est: «après l' dimeye di nouv», li mot-corin, c' est l' divancete «après».
Troke motirrece et motires
candjîDins ene motire, les mots sont todi les minmes.
Egzimpes:
- såvadje åwe, c' est ene sustantivire; diferinne del troke å sustantif del fråze: «vos avoz des bén såvadjès åwes»
- cori evoye, c' est ene vierbire; c' est diferin del troke å viebe del fråze «il a corou assu rade k' il a plou»
- pitchote a midjote, c' est ene advierbire; dins les fråzes il arive tot belotmint, ele vént tot bea doûçmint, c' est des trokes a l' adviebe: on pout replaecî les mots-cpagnons insi: …foirt belotmint, …mo doûçmint.
Rilomêye di l' atuze
candjîC' est purade li troke å sustantif k' on ndè cåze coranmint dins les scoles.
Dins les ôtes lingaedjes
candjîDins les ôtes lingaedjes, on trouve a pô près l' minme corwaitaedje e francès ey e l' espagnol, mins li manire di loukî l' emantchaedje del fråze ni sont shonnnut nén esse les minmes foû des lingaedjes romans.[3]
Sourdants et pî-notes
candjî- ↑ Bernard Van Vynckt, Rastrind, saiss p. 109
- ↑ Ernest Fivet, Cayés walons 5/1937 p. 66.
- ↑ On loucrè, metans sol pådje aloyeye do inglès u di l' almand.