Les Tchairires (Yåle)

Les Tchairires (F. Chairière), c' est èn ancyin ptit ban del Walonreye, dedja rebané avou Yåle li 18 di djun 1964, divant les grands rebanaedjes.

L' eglijhe Sint Wåfrwè

• Limeros del posse : 5550
• Limeros diyalectolodjikes :
  • ALW : D 137
  • C. Bruneau : Br 39
• Eplaecmint sol daegn : 49°52’02 n – 4°56’53 E
• Dimanants : 308 (1840) ; 209 (1910) ; 216 (1930)
  • Lomaedje : Tchairiot, Tchairiote; (F. Chairiérois, -oise)
  • Sipotaedje des djins d' Libwatchamp: les Cawés.

Po l' etimolodjeye et les vîs scrijhas, riwaitîz dins l' esplicant motî.

Rilidjon

• Eglijhe do XVIinme s. rassonrêye e 1777, classêye come monumint, avou ene foirt bele ritåve, foirt viye, mins k’ a stî hapêye dins les anêyes 1980.
• Patron : sint Wåfrwè.
• Dicåce al Pintcosse.

No di des plaeces des Tchairires

Coulots et hamteas

Li viyadje comprind deus coulots a 200 300 metes onk di l’ ôte :

• Li Ptite Tchairire lomêye ossu "Tchairire-å-Tiene" Fr. Chairière-le-Terme, ki c' est l' vî des viyaedjes, avou l’ Eglijhe, et ki dipindeut del dutcheye do Lussimbork, et del djustice d' Orcîmont.
• Li grande Tchairire (F. Chairière-la-Grande, ki dipindeut del dutcheye di Bouyon.
• Libwès-Tchamp (la-minme: Libwachamp) u Molin d’ Åle. C' esteut on fî, dilé l' pont d' Åle, ki dipindeut po mitan, d’ Orcîmont, et po mitan, di Grå-Fayi.
• Li Håjhete (la-minme : La Hêjète), passaedje di tiene etur Vresse et les Tchairires.

Ôtès plaeces

• pont d' Åle.
• Naglémont : did la, on voet tot l' vå di Smwès, avou Yåle å fond.

Djeyografeye

Li viyaedje est metou on km lon di Smwès

Istwere

Lu pus vî papî ki cåze du Tchairire date du 1104. I djåze d' ene assimblêye ki s’a tnou supra ripam Setmoys in loco qui dicitur Karieres (Martène et Durand, Amplissima collectio). Ci raploû la, c' esteut po-z arindjî ene afwaire avou les moennes di Ståvleu.

Par après, les Tchairires, come tos les viyaedjes d' adon, ont stî sudjets a discussions etur tos les signeurs d’ avårla. I fåt dire ki les mariaedjes dismètént pus d’ afwaires k’ i n’ è rmètént.

An 1914, Tchairire aveut 23 sôdårds al guere (ene djin so 12); ût di zels sont moirts po leu patreye (onk so troes).

Avey

Les cresses di Tchairire, ki dominèt Smwès vizon vizu al Foret. I ravizèt les dints d' ene soye. Gn a la on pazea d' gades ki c' est foirt plaijhi a s' î pormoenner.

Accint do walon e 20inme sieke

• Les doûcès consounes å coron ni s' prononcént nén adureyes : ene gade si prononcive èn gad (nén gat, come cåzu totavå l' Walonreye).