Goûmes ås tchvås
Les goûmes[1][2], pus spepieuzmint, les goûmes ås tchvås[3] u l' croupe ås tchvås[4], c' est ene maladeye des tchvås, k' acsût li dzeu do sistinme respirrece et ki s' prind come po rire.
Cåze
candjîLi cåze del maladeye, c' est ene bactereye gram + lomêye Streptococcus equi.
Minêyolodjeye
candjîLi maladeye est pus griyeuse po les poûtrins et poliches di 1 a 5 ans. Mins on l' a trové eto dins des poléns d' troes moes et a des vîs tchvås.[5]
-
nåze matirrece -
guinglon badjawrece å cmince -
guinglon badjawrece trawé -
avou abatmint a on ponè
.jpg)
Senes del maladeye
candjîÅ cmince, el maladeye n' acsût ki l' nez et l' goidje.
Li tchvå tosse; i sprogne, et taper del nåze pås narenes. On dit k' il a des glaires e s' nez, k' i djete do nez.[6] Pacô, i tape på nez et pal boke.[7]
Il a del five.
I n' avalreut ddja pus.
Dins les cas pus griyeus, les sûnaedjes polèt ristoper l' larink. Adon, li biesse malåde est coûte d' alinne. I shofele court. Les flancs lyi batèt come èn årmonica.[8][9]
Les guinglons badjawreces sont bén houzés, a môde di crexhioûles. I s' polèt mimne si revilmer et trawer.
S' i n' est nén bén sognî, et les microbes wangnî les peumons, li tchvå divént poûssif.
Sognaedje
candjîdo tins k' a stou
candjîPo l' schaper, on lyi cujheut do grin (aprume do rgon) k' on lyi tapéve dins l' batch por lu houmer l' wapeur.
On l' pleut refoumer avou del måvlete u do fén souke.
El faleut ravôtyî comifåt avou ene coviete.[8]
après 1950
candjîLi må si rfwait corade assez avou ene pikeure di penicilene.
Sourdants
candjî
- ↑ Po totes les disfondowes do mot, loukîz l' ALW al notule 15 136; les cognes coinreces sont rlevêyes po ene maladeye des djins, les goyes, mins c' est l' minme mot.
- ↑ Li mot shonne esse todi pluriyal e walon, mågré des ortografeyes å singulî dins E1.
- ↑ Po mete di l' adire avou les goûmes ås djins.
- ↑ cro E145, dandjreus on scawaedje di *crop′, croup′.
- ↑ (en) https://www.msdvetmanual.com/respiratory-system/respiratory-diseases-of-horses/strangles-in-horses
- ↑ C103 p. 28.
- ↑ C20 p. 78.
- ↑ 8,0 et 8,1 S28 p. 29.
- ↑ Did la l' lomaedje croupe ki dene on stofmint parey ås efants ki l' atrapént (divant les eploctaedjes oblidjîs); tuzez ossu a l' alomåcion inglesse «strangles» (sitronnaedje).