Siné (plante)

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « siné », loukîz cial.

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « rabrouxhe », loukîz cial.

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « moståde », loukîz cial.

El siné, pus sovint å pluriyal: les snés (on dit ossu : li såvadje moståde, li såvadje navete u l' rabrouxhe), c' est ene fleur des tchamps riwaiteye come on crouwå.

plante ki cmince a aler a grinnes

Sincieus no d' l' indje : Sinapis arvensis

Famile : cabutacêyes

Rishonnantès plantes

Elle ont tertotes des hôtès djaenès fleurs ki raviznut come deus gotes d' aiwe ås cenes del såvadje moståde.

Tos les nos do sné sont ossu dnés a ene ôte fleur des tchamps lomêye sincieuzmint Raphanis raphanistrum.

Gn a des ôtès plantes lomêyes moståde. Ele sont coûtivêyes po fé del moståde u come vete ecråxhe. N a l' blanc sné (Sinapis alba), k' a des foyes d' ene ôte cogne. Eto, li noer siné (Sinapis nigra).

Li golzå (Brassica napus) est pus grand. Il est coûtivé po fé d' l' ôle. Les torteas polnut esse dinés ås vatches.

Discrijhaedje

Ele est foirt voltrûle come crouwå. Si pout ele sitofer les semés.

C' est ene plante ki monte a djaene fleur. Elle a sovint 20 a 80 cintimetes, mins pout crexhe dipus d' on mete hôt.

Les foyes sont cråsses, mo niervurêyes et ås boirds dintlés.

Les fruts sont dins des hotches.

Les grinnes sont bron-rodjåsses.

• 
  foye
• 
  plante dipus d' on mete hôte
• 
  djouxhire ås snés
• 
  crexhowe so on meur
• 
  fleur
• 
  plant a grinnes
• 
  bohêye di snés a grinnes (ki pôrént esse epweznants)

Spårdaedje

C' est ene plante ki provént des payis del Mîtrinne Mer.

Ele s' a spårdou ezès contrêyes timperêyes di l' Urope et d' l' Azeye.

Elle a stî rsemêye d' astcheyance e l' Amerike bijhrece, l' Amerike nonnrece, å Djapon e l' Ostraleye ey e l' Nonne-Afrike.

Uzaedjes

po les djins

On l' pout coûtiver po fé del moståde.

Les prumirès foyes sont magnåves. Ele sont loukêyes come èn amagnî d' pômagne.

On pout saetchî ene ôle di ses grinnes.

po les biesses

gades waidiant å mitan des snés

Come alimints po les biesses, ele pout esse waidieye cwand elle est a fleur. Mins ele dene on gosse a pårt å laecea des vatches k' el paxhnut.

A grinnes, ele pout esse on pwezon po totes les biesses ås tetes (mins nén po les oujheas). C' est insi cwand on lait paxhe les vatches u les berbis so des tchamps foirt enindjîs di snés. C' est parey cwand on dene des vetes fôraedjes (dinrêyes d' awousse) u do golzå) k' i gn a des vîs snés toplin dvins. On a veyou ossu des epweznaedjes d' accidint avou l' ôle di sné.