Schoirçaedje des tcheneas
Li schoirçaedje des tcheneas u pelaedje des tcheneas, c' esteut ene ovraedje k' on fjheut troes cwate samwinnes å long, dispu l' fén do moes d' avri disk' e moes d' may et li cminçmint do moes d' djun, divant li fnå. C' est a ç' moumint la k' i gn a l' pus di seuve et k' li schoice si disclape li mî. Mins i fåt ene djournêye k' i fwait bon vint. Cwand i bijhe, on leye des ptitès nuketes di schoice après l' blanc bwès (on djheut k' les åbes avént des pûs). [1]
Li såjhon d' pelaedje si loméve pelinne u pelåjhe.
C' esteut des tcheneas di vint trinte ans.
On displakéve li schoice avou on peloe (u pela). E sacwantès plaeces, on n' peléve ki so deus metes (a hôteur d' ome). I faleut cmincî pa rnetyî les doyes do tchenea. Après, on-z abate les tcheneas, et peler l' deujhinme teu so ene gade tote simpe (po n' nén trop si baxhî).[2] Udonbén djusse soyî l' tchenea a deus metes, leyî vni l' houpî al tere, pu l' peler come çoula, pindou.[3]
Po les ptitès coxhes (les caybotes, les cleperes), on bouxheut dsu avou on mayet po fé toumer les schoices. On s' meteut a l' ombrire po fé cist ovraedje la. On meteut ces ptitès schoices la inte cwate pikets, po lzès loyî a boteas d' dijh kilos.[4]
Årvierdimint, li djontî k' on-z amantchive po souwer li schoice esteut metou å solea. On loméve çoula li souwinne. Ele dimorént la ene hapêye. Pu on lzès loyives a botes di 25, 30 kilos, avou des håres di côrî.
On vindeut les schoices å martchand, po-z esse molowe dins des moléns ås schoices. Po fé do tan.
Alez s' vey e splitchant motî po des linwincieusès racsegnes so les mots "pelaedje", "schoirçaedje" et "tchenea".
Istwere do pelaedje des tcheneas
candjîOn-z a pelé ås tcheneas tant k' on-z a eployî do tan po taener les peas. Et ki l' mwin d' ouve po fé cist ovraedje la n' esteut nén trop tchire. Après l' guere di 40, on n' a pus peler el Walonreye. Mins bén el Grande-Dutcheye. Å djoû d' ouy, on fwait co do tan po taener l' cur ki sieve po les solés et les ôtès ahesses ortopedikes. Li pelé tchenea esteut on foirt bon bwès d' tchåfaedje. I s' vind foirt tchir el veye di Lussimbork.[5]
A Transene, on peléve les tcheneas k' estént so s' pårtaedje di virêye.[6] On-z esteut payî do martchand, tot vindant les schoices. Mins e Lussimbork, les djins d' Wårdin et avår la alént peler pol bwès so des côpes k' avént stî atchtêyes d' on martchand. Li martchand aveut les schoices sins payî les peleus. Et les schoirceus avént l' bwès.[7]
Hårdêyes difoûtrinnes
candjî- Peler ås tcheneas (saetchî foû d' Ene båke so les bwès d' l' Årdene, da Lucyin Mahin so l' Aberteke)
- s:Ene båke so les bwès d’ l’ Årdene/Prumire shijhe (so Wikisourd)
Sourdants
candjî- ↑ L. Mahin, Ene båke so les bwès d' l' Årdene.
- ↑ A. Schmitz, Les peleus ås tcheneas, Singuliers, 4-2007.
- ↑ Loukîz l' imådje l° … do motî da Haust.
- ↑ A. Schmitz, come cial å dzeu.
- ↑ Dijhaedje d' on copineu del Copinreye di Bastogne, 2007.
- ↑ L. Mahin, come cial å dzeu.
- ↑ A. Schmitz, come cial å dzeu.