Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Oraye », loukîz cial.

Po des linwincieusès racsegnes sol mot "oraye", alez s' vey sol Wiccionaire

L' oraye aschoûtez lu[1], c' est èn organe do coir, ki fwait pårteye del tiesse, et ki permete d' etinde les sons d' ene rîlêye di wachlires prôpe a tchaeke indje di biesses.

Pegneon d' l' oraye avou ene oriyete

C' est eto å mitan d' l' oreye k' i gn a les organes di l' asgurdixhance (ekilibe).

Pårteyes di l' oraye

candjî
  • l' oraye d' ådfoû : li pegnon d' l' oraye et l' ecdût oriyrece difoûtrin, ki finixh sol timpan
  • li mîtrinne oraye : troes ptits oxheas, li mårtea, l' eglome et li strî moennnut les sons viè l' divintrinne oraye. Ci tchambe la est raloyeye al goidje pal tchenå d' Ustatche.
  • li dvintrinne oraye, avou les troes dimey-rondès buzetes ki dnèt å cervea les racsegnes sol pôzucion do coir dins li spåce. C' est did la ki l' nier di l' etindance endè va å cervea.
  • les musses di l' oraye: permetnut a bråmint des biesses di bodjî leus orayes po les diridjer la wice k' ele volèt schoûter.

Maladeyes di l' oraye

candjî

ås biesses et ås djins

candjî
  • Efouwaedjes di l' oraye : oriyite ou otite : difoûtrinne, mîtrinne (ki vént sovint del goidje), divintrinne (ki pout djonde li cervea).

purade ås djins

candjî
  • sourdisté : cwand on n' ôt pus bén clair.
  • råyaedje do pegnon d' l' oraye
  • boutchon e l' oraye

purade ås biesses

candjî

Ôtès fonccions d' l' oraye

candjî
 
côpaedje do dbout d' l' oraye a on berå pol médyî

Ås djins, aprume ås cmeres, l' oraye sieve a-z î pinde des pindants.

Ås biesses d' aclevaedje, l' oraye sieve a-z î mete des oriyetes avou on limero. Ou adon des tchikes éndjolikes di ricnoxhance del biesse, stitcheyes dizo l' pea d' l' oraye.

A sacwants biesses ås grandès orayes (rinåd d' wastene), li pea do pegnon sieve eto å reglaedje del timperateure do coir.

Li bodjaedje des orayes permete ås såvadjès biesses di mî ôre les bruts k' il ont dandjî d' schoûter.

Les acleveus d' bedots, di pourcea, di bovrins côpèt ou kernèt les orayes po médyî sacwants maladeyes.

Pî-note

candjî
 
Commons
I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou l' oraye .
  1. pus sovint prononcî come e francès «orèye», pacô avou on lon A «orâye».