Novele-Zelande

Li Novele-Zelande, ubén lomêye Nouve-Zelande (en inglès New Zealand, e mawori Aotearoa, çou ki vout dire "li payis des longowès blankès nûlêyes"), c' est on payis di l' Oceyaneye, metou a nonne di l' Ostraleye. Ses vijhéns sont l' Ostraleye, a 2.000 kilometes å nôr-ouwess, li Nouve Caledonreye eyet les iyes Fidji et Tonga å nôr; å sud i gn a rén disk' a l' Antartike.

Novele-Zelande
Drapea	Åres nåcionåles
Imne nåcionå: God Defend New Zealand
Mwaisse-veye	Wellington
Lingaedje oficir	Mawori, Inglès
Sitindêye • totåle	268 021 km²
Populåcion • totåle	5,118,700 dimorants 19.1 djins/km²
Dislaxhaedje	13 decimbe 1986
Tchîf d' estat	Charles III
Prumî minisse	Christopher Luxon
Manoye	dollar néo-zélandais
Coisse d' eure	UTC+13:00, UTC+12:00
Preficse telefonike	+64
Dominne internete	.nz
I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou Novele-Zelande

Etimolodjeye

Li Novele-Zelande, ça vôdreut dire : el novea teritwere del Zelande, k' est ene province neyerlandesse.

Djeyografeye

Li payis est fwait di sacwantes iyes, mins copurade les deus pus grosses, l' Iye Sud eyet l' Iye Nôr (k' i gn a-st on ovrant volcan, li mont Ruapehu); des montinnes di disk' a 3.754 metes hôt si trovèt so les iyes. Li payis si stind so dipus di 1.600 km so èn aessi Nôr / Nôr-Ouwess. Li climat est sovint doûs, avou des timperateures ki vont di 0 °C a 30 °C.

Cåze di s' retrôclaedje å fén mitan do Pacifike nonnrece, li Nouve Zelande a diswalpé èn ecosistinme pår unike; divant l' arivêye des Polinezyiens, i n' aveut nole biesse-ås-tetes a pårt ki troes sôres di tchawe-soris. Les bouyes normålmint fwaites påzès biesses-ås-tetes estént fwaites pa des oujheas, inte di zels li kiwi eyet li mowa (k' a disparexhou).

Istwere

Li teritwere del Novele-Zelande ni s' a peuplé fok lanawaire. Les prumîs colons polinezyins arivît inte 500 eyet 1300 di noste ere, et fé askepyî li tuzance mawori. Li prumî côp k' èn Uropeyin a veyou les iyes, ça a stî e 1642. Mins nerén, ele ni fourît esplorêyes k' a pårti di 1769 pa James Cook poy colnijheye pås Inglès. Li Novele-Zelande s' a dislaxhî li 26 di setimbe 1907.