Molén

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Molén », loukîz cial.

Po des linwincieusès racsegnes sol mot "molén", alez s' vey sol Wiccionaire

On molén ås grins, c' est la k' on va po moure li grin, et fé del farene.

Tournaedje d' on fime e molén d' Djentene

Motlî

a môde di tecse

L' ome ki tént l' molén, on l' lome li mônî.

Li saetchêye di grin k' on poite å molén po-z esse molowe, c' est li mônêye.

Li ci ki l' aide, on l' lome: li tchesse-mônêye, u li groumet.

Dins l' molén, li grin va esse sipotchî inte deus pires, li cene do dzeu ki toûne (li corante ou tournante), et l' cene do dzo ki n' bodje nén (li doirmante: c' est come s' ele doimreut).

Dinltins, les ptitès djins ki n' avént waire di tchamps, elle alént ramasser les påtes toumêyes so les steules, après k' on-z aveut fåtchî, a l' awousse: c' est çou k' on lome glener ubén mexhner. Ele poirtént leu mexhnêye (u leus gleneures) å mônî dins ene pitite malete. Eto, li mônî rçuveut des saetchêyes et des maltêyes.

Li molén esteut enondé pa ene grande rowe, metowe li long d' ene aiwe, u d' on bî fwait esprès. C' ere èn ome di mestî, on mnujhî u on tcherpetî, foirt capåbe, ki fjeut les rowes di molén.

a môde di djivêye

eleva : levî po sorlever les pires po moure al boune tenesse
åbe del pire : åbe tournant del rowe
bactaedje : tamis po les pus grosses mannèstés, fistous, evd
blanki : rimete li mitan del pire ewale
bocale : buze pa ewou ki l' farene tchait å rexhaedje di 1' årtcheure
botiaedje : boulter, boultreye, boultoe
bouriket : l 'treuil po fé monter lès satchs
broyaedje : sipotchaedje po des farenes po les biesses
boeståd : caisson del pire doirmante
clapete : sopape del pompe ki rexhe l' aiwe
crapådene : palî po l' tonyon
cråwou : robinet po sèrer l' cråwe
diåler, diålter : rinetiyî, vaner l' grin avou l' diåle
djeve : pire a moure ki vneut di Djeve
ebåtchwere
ètandâr : grand nierson metou roydicirmint
etote : copowe rowe metowe dins les egurnaedjes
bî : tchenå k' amoenne l' aiwe e molén
aiwêye : cwand on låtche les aiwes på vinta
fiyire : li contou del pire
groûle, raidje do rnetieu
guiyåme : mårtea po fé les royes dissu l' pire.
emîsser : el pîre di meule s' emîsse (s' uze)
lacaedje : laquage
lès satchs di sådje (tchene)
maltêye : mwins d' pwèd k' i n' fauréve dins l' satch
mou d' grin : d' 140 à 150 kulos
moyoû mitan del rowe
houtche : grand cofe po-z î mete li grin, li farene
pale : plantche do vinta
påmale : poutrele ewou çki l' bascule do frin djowe
pignet : dints des rowes ås dints
potince : sistinme po sorlever l' pire do dzeu :
poirtale : cwåré trô boirdé d' fier del pire doirmante. Li cene do dzeu a ene ponte ki si stitche didins l' anule (molén å vint)
pontale : ponte di l' åbe do dzo ki supwate l' anule di l' cene do dzeu (molén a l' aiwe)
rabiyeu : li rarindjeu, ritayeu, bateu del pire; l' operåcion si lome rabiyaedje ou rbataedje
ramasseu, tchesse-farene : lame di fier ki toûne avou li pire do dzeu et tchessî l' farene foû
rape : rond raidje
royin : ptite rowe ås dints
raidjaedje : passaedje so on raidje (tamis)
scargot : visse sins fén k' est dins l' bultoe
schipåd : schoupe di bwès po rmouwer les grinnes
shoflå : ptit molén ki faît shofler on corant d' air po-z evoler li paye di speate
spoûsler : fé des poûssires
stî = 50 lites di grin
tabeur : cilinde (i grûceye todi ene miete et adonpwis toûne bén rond a s' môde)
tamjhî : boulter, raidjî
tape-cou : la k' les saetcheyes montnut et dischinde, assaetcheyes pa ene coide
triyaedje : operåcion del boultreye plate
volante : grand nierson orizontå do molén a l' aiwe
xhossire (houssîre, hossîre, chochêre) : pårteye do molén ki scheut li speate (rissaetchî li paye di speate do grin).