Jules Boulard
Jules Boulard a skepyî li 21 di fevrî 1938 a Tchonveye.
| Skepiaedje | 21 di fevrî 1938, Måtche-el-Fåmene |
|---|---|
| Activités | scrijheu |
C' est on scrijheu d' Walonreye e francès, mins eto, pacô e walon, la k' i note l' accint d' Tchonveye.
Il est purade kinoxhou come diccionairî do motlî d' Tchonveye.
Ouve pol walon
candjîIl a studyî li pårler di s' viyaedje dins s' memwere di licince, "Enquêtes sur le parler d'une commune ardennaise, Jéhonville", k' i prezinta a l' univ di Lidje e 1960. Cist ovraedje la est rprins sol limero [S104] dins l' Djivêye des motîs do walon.
Il a eto scrît sacwants bokets e walon, k'ont moussî foû dins les gazetes e walon Coutcouloudjoû eyet Li Rantoele.
Ouve e francès
candjîBén pus tård, i cminça a scrire e francès, et vudî 4 lives : «Un An d'Empire» (1968), «L’allumeur de réverbères » (2005), «L’envol de l’émouchet» (2005), eyet «Le signe du loup» (2007) (les 2 eplaidîs ås Edicions Weyrich).
L’allumeur de réverbères
candjîC’ est set istweres did dins l’ tins.
- Li prumire, li cene do tite, «l' alumeu d' reverberes», dj’ a cnoxhou mi-minme li djin a l’ fén dou l’ guere. L’ alumeu, on bråve vî ome ki mostréve les belès stoeles del nute, divant d’ endaler po n’ nén rivni.
- Li deujhinme «On tchestea d' grijhès pires», c’ est l' veye dins l' grande måjhon d’ mes grands-parints a Tchanlî, ou çki ça sinteut si bon l’ pwin cwand l' mere Mareye cujjeut.
- Li troejhinme, «Bayåd e l' ivier», c’ est tote li veye d’ on tchvå, k’ esteut ossu djinti k’ il esteut foirt — come les djins did par la — I paret k’ c’ est l' pus bele et k’ ele fwait on nuk dins l' goidge come on letche-ganze, k’ ele fwait on pô braire
- Li cwatrinme, « Èn esté come les ôtes », c’ est… cwand dj’ a dansé al grande dicåce avou ene djoleye comere, noere di tchveas come on meuron, Madlinne, ki dji n’ roveyrè djamåu…
- Après, c’ est « Les Hulans et l' awousse » ki s’ passe e catoize, cwand on-z a veu ariver les prumîs caizerliks, et tos leu måleurs.
- I gn a co « Li leu ». C’ n’ esteut nén l’ dierin, mins onk des dierins leus k’ on-z a yeu abateus e viyaedje. C’ est ossu ene prumire istwere d’ amour et d’ efants…
- Et, po clôre, « L’ ôrganisse di Sint-Macsimin » ki tchantéve a messe, k’ esteut aveule, mins ki m’ dijheut l' vicåreye, les sacwès des djins, des biesses et des tchamps, bén mî k’ les cis k’ avént des ouys !
L’envol de l' émouchet
candjîE walon : "l' evolaedje do mouxhet", cial on cåze del cracele.
L' ero s’ loméve Ågusse, l’ Ågusse då Pirot. Ciste anêye la, e 1847, gn aveut yeu l’ mildjou seu les nouvès trukes… et pupont d’ viyès trukes dins les cåves. Pus rén a mwindjî. Alôrse, l’ Ågusse doet pårti po Sdan, po waitî d’ î travayî. Tot ndalant, il a rescontré on cpagnon do toû d' France, on schayteu. I vont divni deus soçons, come deus lives e l’ avoenne. A Paris, l’ Ågusse voerè voltî ene comere, ene Alsacyinne, ki dvénrè mi erire-grand-mere. Mins, nén po s’ plaijhi, i va cnoxhou ossu les revolucions, les baricådes di 1850 divant d’ endaler po l’ Amerike. Et låvå, les rodje-pea, li guere di Secession, les cwereus d’ ôr; divant d’ rivni på Cap Horn, a Paris, fé troes djonnes a s’-n Alsacyinne (inte di zels nosse grand-pere). Gn årè co l' guere conte les Prûsyins, avou l’ sîge do Paris, divant d’ poleur rivni å viyaedje.
Le signe du loup
candjîL’ afwaire si passe etur 1789 (revolucion francesse et 1814 (li fén då Napoleyon).
Èn efant, on djonne efant, est leyî e l’ Årdene pa des djins ki s’ såvèt dvant les sins-coulote. I fjheut froed cit ivier la. S’ i vike co, c’ est aprume pask’ on l’ a metou dins l' pea d’ ene lovresse k’ on vneut d’ abate. Li lovresse aveut des djonnes leus. Avou l’ efant k’ on va lomer François Noël, i vont divni frés d' sonk. Li gamén, lu, i comprind les hoûlmints des leus : c’ est ene bele amisté ki va durer tot l’ tins ki l’ leu va viker. Ça fwait deus veyes ki rescontrèt pa moumints : li leu ki dvént l’ mwaisse del meute et l’ efant ki waite di cnoxhe ses atnances, ses recinêyes.
On trouve dins l’ live des djins k’ ont viké di ç’ tins la, avou des fås nos.
Dje dirè co k’ on-z î voet tot çki s’ a passé a Bouyon, a Sint-Houbert et pattavå, et seurmint e l’ Årdene, a ç’ moumint la. Et ç’ n' esteut nén do bouneur tos les djoûs. Metans : gn a 70.000 Walons ki s’ ont metou al coete dins les bwès po n' nén esse sôdårds di l' impreu Napoleyon ?
I gn a ossu, dins ç’ live la, ene bele istwere d’ amour, ene ... u deus.[1]
Hårdêyes difoûtrinnes
candjî- Pådje di ses scrijhaedjes :
- Mwaissès modêyes (sol waibe "Li walon d' emon nozôtes")
- E rfondou (so l' Aberteke)
- Pådjes biyografikes
Sourdants
candjî- ↑ Jules Boulard, "Å tins des berbijhetes" Li Rantoele, ivier 2007-2008.