Pesse des oujheas å virûsse H5N1

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « pesse », loukîz cial.

Li minêye del pesse des oujheas å virûsse H5N1 (lomêye pus courtinnmint gripe des poyes), elle a cmincî a Honk-Kong e 1997.

foyou d' racsegnes po totes les djins el Walonreye

Elle a stî foirt ricrindowe, paski, pol prumî côp dins l' istwere del pesse des poyes, les djins el polént atraper.

Minêyolodjince

Li minêye s' a spårdou pås voyaedjants oujheas, copurade les pareys ås canårds : åwes, cégnes, evnd. I polnut wårder l' virûsse dins leus boyeas, et l' ristramer dins les basses avou leus polenes. Ci côp la, gn a les oujheas d' cinse (canårds, evnd.) ki vicnut dins les minmès aiwes ki hapèt l' rascråwant adjint, et fé l' pesse clinike.

On-z a eto rcrindou ki les tchets et les tchetidîs polénxhe edjîstrer l' virûsse (ey esse malåde, et sel passer a n' on l' ôte). Gn a yeu des tigues di moirts avou l' virûsse dins l' coir e Taylande e 2005, et des tchets e l' Almagne e 2006. Mins on-z a co dandjî di pus di rcweraedjes po saveur li fén mot.

Dispårdaedje del minêye a H5N1

Sitouwåcion e 2006

• A Honk-Kong, e 1997-1998. Pu elle a rabizé e 2002.
• E l' Azeye di 2003 disk' e 2006, copurade e Taylande, Vietnam ey el Chine. Did la, li maladeye a wangnî tote l' Azeye, et, e moes d' nôvimbe 2005, elle esteut a l' orire di l' Urope (Oucrinne, Tourkeye).
• Del Tourkeye, e 2006, elle a wangnî sacwants payis del Mîtrinne Urope (Roumaneye, Almagne, Otriche), disk' a l' Ess del France (Djura). Ele s' a eto stramé sol Djordaneye, Israyel et Palestene, et so l' Irak.
• Termetans, elle potchive e l' Afrike (Edjipe, Nidjeria, Nidjer, Bourkina Fasso, Soudan, Cameroun, Coisse d' Ivwere).

Li herleme mediatike e 2005-2006

E 2005, on-z a bråmint djåzé del pesse des poyes å posse et dins les gazetes. Gn a yeu pår ene hisse ki totes les djins touménxhe malådes. L' OMS leye-minme a brutyî kel virûsse pôreut racandjî, et divni ene plåke po les djins zeles-minmes. On s' rissovént, tot frumjhant, del gripe espagnole di 1918 k' aveut fwait des miyons d' moirts.

Mins cisse hisse la n' est nén foirt råjhnåve, veyanmint k' on racandjaedje di virûsse ni pout måy esse veyou d' avance. Ci n' est k' ene abayeye sins soûmint.

Les djins n' ont nén saizi, e bontins 2006, k' on n' pleut må d' atraper l' gripe tot magnant des cokeas cûts a dpus d' 100 dgrés. A cåze do bassinaedje mediatike, li pris des polets, dinnes et canårds a vormint tcheyou.

Sitouwåcion e 2007

E 2007, gn a yeu dipus di 20 moirts di djins e l' [Edjipe]] la kel maladeye a divnou inzotike.

Gn a yeu des cas dins les poytreyes el Tchekeye

Les virûsses di l' Urope ni serént nén les minmes ki les cis do Vietnam et d' Indonezeye.

Sitratedjeye siconte do virûsse H5N1

C' est on pô biesse di furler des cwårs po fé des stoks di prodûts anti-gripe po les djins, dabôrd kel maladeye n' egzistêye nén co.

I våreut bråmint mî alouwer des çanses assez po-z aidî les payis di l' Azeye Nonne-Levantrece a eplocter totes les poyes et leus canårds, po-z espaitchî l' rascråwant adjint di tourner dins les poytreyes avår la.

Li vaccinaedje a ddja adiercî s' côp e Honk-Kong e 2003.

El Walonreye

Espaitchance e 2006

Li Walonreye a prins des foitès mzeures d' espaitchance a pårti do moes d' måss 2006. Les djins ont dvou resserer totes leus poyes, et les ôtes oujheas d' poli eto. I faleut mete des toeles eto e l' air.

Les oujheas des pårks polèt dmorer dins l' nateure.

Li recloyaedje n' a pus stî oblidjî a pårti do prumî d' may.

Avni del minêye

• Octôbe 2006 : cwand les voyaedjants oujheas rpasront e moes d' octôbe 2006, foirt a crinde k' il åront dins leus valijhes li rascråwant virûsse.
• Måss 2007 : les oujheas ki passèt vnèt d' Arike di l' Ouwess, la kel minêye s' a spårdou beazet bén. Li maladeye pôreut rmonter avou zels.
• Djulete 2007 : on-z a co dvou reclôre les poyes, di cåze di des cas di moirts di såvadjes oujheas e l' Almagne, epestiferés a pårti del Tchekeye.

Rascråwance des djins

Li nombe totå des djins acsûts do virûsse H5N1 e l' Azeye ey e l' Afrike di 2003 a 2013 fourit 648. Inte di zels, 384 morît.