Guere di Corêye

Li Guere di Corêye, c' est ene guere k' i gn a yeu dins l' cåziyea corêyin do 25 di djun 1950 å 27 di djulete 1953.

Bateus

D' onk des costés, li Corêye bijhrece avou l' Chine et l' Union sovietike (payis comunisses).

Di l' ôte des costés, li Corêye nonnrece avou ene aloyance di payis capitalisses, rashonnés pa l' ONU, inte di zels, li Beldjike (eto: les Estats Unis, li Grande Burtaegne, li Canada, l' Ostraleye, li France, les Bas Payis et pår li Grande Dutcheye; eyet co ds ôtes).

Cotoû d' etervinaedje

Li Corêye aveut stî evayeye (1894) pu anecsêye (1910) pa les Djaponès.

Tins del deujhinme guere daegnrece, al conferince do Caire (moes d' nôvimbe 1943), li Chine, les Estats Unis et l' Grande Burtaegne (troes gros innmis des Djaponès) avént decidé ki l' Corêye diveut divni on dislaxhî payis.

E 1945, les tropes sovietikes ont-st abroké e l' Bijhe del Corêye. Les Amerikins avént kékes tropes a Nonne. Dins l' ake shuvant li rindaedje do Djapon, les Amerikins metît ki ci sereut li 38inme ceke daegnrece ki freut limotche inte les deus zônes d' inflouwince. Li payis esta administré pa ene comission sovieti-estazunyinne (mins ki n' rotéve waire bén).

Li republike del Corêye nonnrece skepia li 17 di djulete 1948. Li Corêye bijhrece fourit laixheye a on govienmint comunisse moenné pa Kim Il-sung. Ci-ci aida bråmint les comunisses chinwès dins l' guere civile chinwesse (1945–1949), aprume e l' Mandchoureye.

Di 1948 a 1950, gn ava toplin d' bardouxha e l' Corêye nonnrece, moenné pa des comunisses, sotnous u nén pal Corêye bijhrece. A ç' moumint la, gn aveut pupont d' årmêye etrindjire (ni amerikinne, ni sovietike) dins les deus Corêyes (les Sovietikes avént cwité e 1948, et ls Amerikins e 1949).

Disrôlmint del guere

Les Bijhe-Crorêyins, k' avént yeu l' acoird da Staline, atakît tot do long do 38inme ceke li 25 di djun, et les tropes di Nonne, trop stramêyes, fourît docô rdoblêyes, et tot l' payis prins so cénk djoûs, apus k' les båzes amerikinnes et les cenes di l' Onu.

Mins adon, l' ONU dimanda a tos les estats di s' mete avou l' Corêye nonnrece. Et les Estats Unis evoyît des tropes (e moes d' djulete 1950) pu l' ONU (setimbe 1950) ki vont rprinde, so troes ans d' tins, tote stindêye del Corêye nonnrece. Mågré l' evoyaedje di sôdårds chinwès po-z aspaler les Bijhe-Corêyins (octôbe 1950).

A pårti do 27 di djulete 1953, les batreyes avént djoké, mins gn ava måy nol armistice di siné. Et les margayes åtoû do 38inme ceke continouwît disk’ a lontins après.

Shuvance

Li frontire inte les deus Corêyes divna li limotche li pus målåjheye a passer di tote li Daegne, disk' ås anêyes 2020.

Dins les belès-letes e walon

Julos Beaucarne è djåze (po rire) dins s' tchanson «Li ronfleu»:

Cwand dji comince tos mes ronflaedjes

Astok d' ene feme ki doime ledjir (…),

Maria deyî, l' båshele si rleve

Stampêye todroet, tote ewaerêye.

Ele toûne sot, pierdowe, disfwaite,

Come si c' esteut l' guere di Corêye.