Guere civile libyinne
Li guere del Libeye c' est ene guere moennêye pa l' OTAN siconte do govienmint del Libeye; elle a-st ataké e e moes d' måss et djoker li 31 d' octôbe 2011 (ahote des bombårdumints d' l' OTAN). Å cmince, li 15 di fevrî 2011, gn ourit-st ene revintreye dins l' ess do payis, el veye di Belrazi.
.jpg)
Les cåzes del guere
candjîSi les revintreyes di Tunizeye, d' Edjipe, di Sireye avént stî enondêye på peupe tot etir, li cas del Libeye n' est nén si clair. Sacwants medias nén aloyîs ås payis do Coûtchant (come Telesur) dijhît, dispu li cmince, ki l' guere di Libeye aveut stî escourceye a pårti d' Urope et d' Amerike po fé mwin basse sol petrole libyin. Did la, l' OTAN k' acourt diré des prumirès samwinnes.
Les sotneus des deus pårteyes
candjîLes revinteus fourît sotnous docô pa les payis d' l' OTAN, inte di zels li Tourkeye. Aprume li France et li Rweyåme Uni ki ricnoxhît tot å cmince li Consey Nåcionå di Transicion. I dmandît a Moaùùar Qaddafi]] di cwiter. Il ahessît les revinteus avou toplin des åres d' atake, et bombarder totes les plaeces tinowes pa les lweyålisses. L' Itåleye a stî pus precocioneuse, et si rsaetchî des bateus di l' OTAN.
Les lweyålisses ont stî sotnous pal Serbeye (militairmint), pal Rûsseye (militairmint et diplomaticmint), l' Union afrikinne, aprume li Nonne-Afrike (diplomaticmint), ki cwera après ene rexhowe a môde d' årmistice. Eto de sacwants payis d' Amerike nonnrece come li Venezwela.
Les payis arabes ont dmoré lontins neutes. Apus ki l' Qatar k' a aidî les revinteus a vinde leu petrole, et kécfeye minme evoyî des sôdårs. L' Aldjereye a purade sitî do costé d' Qaddafi, et evoyî des camionetes di tcheriaedje di tropes et motoit des combatants do Polisario (edjîstrés a Tindouf).
Disrôlmint del guere
candjîAprès les atakes do govienmint disconte les revinteus, les tribus do Levant si metît avou zels dabôrd ki bråmint des cenes do Coûtchant eyet del Nonne do payis dimorént fideles å moenneu do payis, Mouammar Kadhafi.
Bén abeye, li France, li Rweyåme Uni eyet ls Estats Unis s' ont stitchî dins l' afwaire, si metant do costé des revinteus, avou aidance economike, lodjistike, des åres et minme des bombårdumints eyet pus tård atakes avou des mwaisses sôdårds conseyîs.
Cist etervincion militåre di l' OTAN a stî decisive, sins cwè, pa zels-minmes eyet sins aspoyaedje ayeryin, les revinteus n' årént nén polou wangnî ene seule batreye.
Les shijh prumîs moes, li sitouwåcion a dmoré a pô près stantcheye, avou les revinteus do "Consey Nåcionå di Transicion" ki controlèt kékès veyes a l' ess, eyet des plaeces prijhes et pierdowes et co rprijhes sol front.
Al fén d' awousse 2011, on candjmint impôrtant a stî l' prijhe, li 21, del capitåle, Tripoli, påzès revinteus, avou l' pårticipåcion di foices sipeciåles di l' OTAN. Nerén, les lweyålisses libyins continouwént a controler ene grande sitindêye do payis avou des bombårdumints et des cbates tos les djoûs.
Li prijhe di Sirte, li dierin teritwere tinou pa les lweyalisses, s' a fwait e moes d' octôbe. Les revinteus î ont dischindou waeraxhmint Mouammar Kaddafi.
Les medias dins l' guere di Libeye
candjîLes medias, copurade les cis des payis ki pårticipèt al guere, etur zels li tchinne Al Djazira do Katar, fijhèt-st activmint del propagande di guere; alant disk' a mostrer des fåssès imådjes (li BBC mostra des metingues dins èn ôte payis et les fé passer po des metingues el Libeye; Al Djazira mostra des fåsses imådjes del prijhe di Tripoli, ene miete divant del vreye prijhe).
Les medias djåzèt-st eto di guere civile, mins ci lomaedje la n' pout nén esse serieuzmint eployî do moumint ki l' lûte n' est nén seulmint etur des faccions d' on minme payis, et c' est dispoy li cmince ki ds ôtès payis ont etervinou.
Cist etervinaedje a stî si abeye, ki c' est a s' dimander si ça n' esteut nén ddja tot planifyî d' avance.
Hårdêyes difoûtrinnes
- Fis di dvizes del guere civile libyinne (so "Berdelaedjes")
