TeleSUR

Telesur (Televisión del Sur, televuzion do sud) c' est ene tchinne di televuzion publike latin-amerikinne, castiyan-cåzante, ki evoye 24 eures so 24 pa tévéspoutnik a pårti d' Caracas. Ele eploye li spot Nuestro Norte es el Sur (nosse Nôr c' est å Sud). Li tchinne a cmincî a-z evoyî li 24 di djulete 2005.

L' idêye d' ene tchinne di televuzion po l' integråcion des payis d’ Amerike nonnrece fourit-st enondêye på prezidint do Venezwela, Hugo Chávez, avou l' aspoya des govienmints di l' Årdjintene, do Braezi, di Couba eyet d' l' Ourougway. Li Boliveye els a radjondou e 2006, et l' Nicaragwa et l' Ecwateur e 2007, et gn a co ds ôtes payis k’ elzès pôrént copler avou.

C’ est l’ Venezwela ki paye li pus grosse pårt des costindjes, les ôtes payis apoitnut l' restant. Å moes d' djulete 2007 c' esteut 48% pol Venezwele, l' Årdjintene po 19%, Cuba po 18%, Ourougway po 10% eyet Boliveye po 5%. Tot ça po on budjet d' ene dijhinne di miyons d' uros po èn an.

Li såme, c' est d' esse ene tchinne d' infôrmåcions eyet d' documintåcion, avou ene vuzion prôpmint latin-amerikinne, eneviè les grandès tchinnes d' infôrmåcions e castiyan des Estats-Unis.

Telesur sayrè eto d' ovrer a l' integråcion des payis latinos eyet å diswalpaedje des ouves odio-vizuweles redjonåles.

Çoula n' plait nén dtrop å govienmint des Estats-Unis, nerén ås grands medias privés, la k' Telesur dit l' sinne et distrût l' monopole di l' infôrmåcion so l' Amerike. Li tchinne va eto djåzer ene miete di sacwants evenmints ki n' estént nén rapoirtés davance.

Li spårdaedje des emissions si fwait pa spoutnik, so tot l' continint amerikin, l' Urope coûtchantrece eyet l' Coûtchant d' l' Afrike bijhrece. Ey eto pa sacwants operateurs di cåbe. Et co sol daegntoele. Mins les emissions (copurade les noveles) sont revoyeyes eto pa des tchinnes di televuzion coinrece dins bråmint des payis amerikins. Et ele kimince a si spåde e l' Urope avou; e 2006, li soce nén rcwårlante itålyinne "arco iris" a ristitchî l' signå so on spoutnik uropeyin, çou ki permete del vey a pårti d' l' Urope avou ene pus ptite antene-schiele, eyet des tchinnes coinreces d' Espagne on cmincî a mete des bokets d' ses emissions dins leu programaedje.

Telesur a des buros et des evoyeus d' noveles dins sacwantès grandès veyes amerikinnes, Caracas (wice k' i gn a les studios) e Venezwela, Bogota el Colombeye, Brasilia e Braezi, Buenos Aires e l' Årdjintene, La Paz el Boliveye, Li Havane e Cuba, Mexico-veye e Mecsike, Montevideo e l' Ourougway, eyet Washington ezès Estats-Unis.

C' est l' Andrés Izarra k' est l' prezidint del tchinne. Cist ome la, divant, c' esteut l' minisse des comunicåcions do Venezwela.

Li tchinne eploye eto bråmint des cotuzeus, des scrijheus et minme des pris Nobel.

E moes d' fevrî 2006 Telesur a siné en acoird avou l' tchinne privêye en arabe al Djazira, pol discandje di noveles, di rapoirtaedjes, evnd.

Li 19 d' avri 2006, del minme anêye, li Boliveye a radjondou l' ekipe del tchinne.

Li 9 di fevrî li tchinne kimince a-z evoyî s' signå pa waches herzyinnes (et nén seulmint pa spoutnik) å Venezwela; eyet l' 11 di måss 2007, c' est l' Nicaragwa ki radjond l' ekipe.

Li 30 d' awousse 2007 c' est å toû d' l' Ecwateur a lzès radjonde.

Caracteristikes

Li tchinne est ene tchinne publike nén recwårlante, çoula si voet dins l' fwait k' i n' a cåzu pont d' reclames, et k' on l' pout vey po rén, soeye-t i pa spoutnik ou sol daegntoele ou co åd triviè des tchinnes coinreces des payis castiyan-cåzants ki vlèt transmete les emissions.

Tos les prezinteus del tchinne, les gaztîs, les cis ki sont priyîs, evnd. cåzèt fracmint l' castiyan avou tchaeke l' accint da sinne, sins sayî del catchî, çou k' est ttafwaitmint å rvier di çou k' on pout-z ôre so les ôtes tchinnes di noveles e castiyan come CNN en espagnol, ki saye d' eployî on castiyan cåzé l' pus neute possibe.

Li programaedje da teleSUR est diferin do ci d' ôtes tchinnes di noveles come Euronews, CNN ou co BBC World la ki, a pårt li contnou d' infôrmåcions, teleSUR transmete eto des programes educatifs, des bates di dvize, del culteure eyet des fimes.

On-z î passe des fimes k' on n' trouve dins nole ôte tchinne di televuzion e castiyan; c' est co pus vraiy po les noveles di gaztaedje et les bates di dvize politikes. I gn a ossu ene emission, Memorias del fuego (memweres do feu) ki s' såme c' est d' rapexhî l' memwere des lûtes des peupes (tot çou k' les dictateures ont sayî, et sayèt d' fé rovyî).

Les emissions si transmetèt dispoy des studios dans sacwants payis: Venezwela, Cuba, Årdjintene, Mecsike,... i n' a pont d' cintrålijhaedje.

Difoûtrinnès hårdêyes

• li waibe da teleSUR (wice k' on pout vey les emissions)