Fornaiviaedje linwistike

Li fornaiviaedje linwistike, c' est on candjmint d' cogne d' on sourdant etimolodjike, u d' on mot, shuvant les diferins prononçaedjes des djins ki l' ont eployî.

Li fornaiviaedje linwistike, c' est ene sacwè ki s' a fwait tot seu; li rwalonijhaedje, c' est on bodjaedje volou so les mots, cwand on va rfonde on lingaedje.

Fornaiviaedje des bodjes gayels

Les bodjes gayels, purade gålwès, c' est les pus vîs sourdants etimolodjikes do walon. Ci n' est nén merveye k' il åyexhe bråmint fornaivyî.

• Li bodje breto (djudjmint, tribunå) a dné les mots walons brete (margaye k' on dvize foirt). aberteke (la k' on-z afitchive les djudjmints, et mostrer les codånés), ebertaker (må prin, come onk ki va å tribunå), bardouxhî bardaxhe, berdaxhî berdeler. (bråmint des sinses a vey avou des cåzaedjes u des côps d' baston).
• Li bodje gaba a dné gueuye, goler, gavêye, gaviot, djawe, djaive.
• Li bodje cambo a dné tchame (di rowe), tchame (crawieus boulome, ki fwait rire) (rifondou di chame), eyet Cambron-Tchestea

Fornaiviaedje des bodjes laténs

• Li shuvion latn AL a polou divni :
  • li betchfessî ô :
  • li betchfessî å : "falsus" a doné "fås", falcem a dné "få"
• Li latén puteus a dné pousse eyet poujhî, wice ki li S do latén, et l' voyale latene U ont fornaivyî (OU dins pousse, OÛ dins poûjhî).
• fornaiviaedje del troke di cossoune latene SL: masculus => maslus (erî-rfwait) => måye; insula => insla (erî-rfwait) => iye. C' est des (sorwalondes, les pus lådje oyowes, c' est mâle eyet île.
• fornaiviaedje del troke di cossoune latene SN: asinus => asnu (erî-rfwait) => ågne.

Fornaiviaedje des bodjes tîxhons

• li bodje bos, busch a dné bwès eyet bos (å Coûtchant walon), mins eto bouxhon, bouxhnisse. Li parintêye di "bwès" si fwait avou jh: bwejhler, bwejhleu; "bos" a dné bokion, boskiyon.

Fornaiviaedjes coinreces

• djaene linea s' a prononcî djène linia, pu djèrigna, djènëria.