Djowe del passion
Li djowe del passion, c' est ene sôre di pîce di teyåte sol tinme del passion da Djezus-Cri, k' on djowe dispu l' Moyinådje dins tos les payis crustins.
El Walonreye, asteure, c' est èn etrevén culturel ki s' passe dins sacwants viyaedjes, soeye-t i tins del peneuse samwinne, soeye-t i tot l' cwareme å long.
Li dujhance est eco bén vicante el Catalogne, wice k' on l' djowe dins cénk plaeces, dins des nouzomes decôrs.
Li passion si djouwéve eto dins l' teyåte di marionetes. Li prumî djouwaedje el Walonreye aveut stî adjinçné pa Djîle Kontî a Djudla-Mouze (Lidje) diviè 1850.
Les viyaedjes di Walonreye k' on-z î djouwe li passion
candjîEgzimpes d' adjinçaedjes d'ene djowe del passion (Lignè)
candjîEl prumire mitan do 20inme sieke (1925)
candjîGn aveut 6 tåvleas, et ça duréve deus eures. Ça s' djowéve å mitan u après ene ôte pîce di teyåte (ene comedeye). Gn aveut toplin des tchants rlidjeus. Gn aveut on piyano po-z acpagnter les tchants del tchantreye, et gn aveut eto l' årmonreye ki vneut djouwer des airs. Li dierin tåvlea, c' esteut l' acinsion.
Tos les roles di feme estént tnous pa des omes moussîs en andjes avou des penas d' plomes. Les costumes n' estént nén e rapoirt avou les mousmints del Palestene do tins da Djezus-Cri.
Li såme esteut d' ocuper les rwaitants tins k' on candjive les decôrs pol mwaisse pîce. Eyet do mostrer l' Evandjîle, sins esplikêyes.
El comince do 21inme sieke (2004)
candjî
C' est des costumes come el Palestene. Les roles sont djouwés pa des omes et des femes.
Mins gn a on deujhinme plan do spectåke : c' est des esplikêyes istorikes pa des djins ki sont abiyîs come asteure, omes, femes et efants. On va fé des comintaires, metans sol trayixhaedje da Djuda po fé tuzer : vos, èn l' årîz nén fwait fén parey ?
On esplike ossu l' istwere da Barabasse, et li spoûle des terorisses palestinîs, sapinse les Romins. On mostere ki c' est Cayife, li grand-priyesse djwif, k' a mo bouxhî sol clå po fé codåner Djezus.
On saye eto di fé on rapoirt avou çou ki s' passe asteure : les touwaedjes el Palestene, li grandiveusté des povwers politikes et rlidjeus. Et nos dmander : si l' minme cayet si rpasreut å djoû d' ouy, est çk' on åreut co codåné Djezus a moirt ? Télfeye k' oyi !
Les decôrs sont djeyometrikes, blokeas et pilaesses. Li djoû d' Påke, c' est ene grande toele k' on voet houte, avou li tombe vude padrî.
Les loumiraedjes et les coleurs des costumes sont tchoezis pa des essinneus d' mestî. Les costumes sont d' ene coleur diferinne po tchaeke trope di djins : rodje po les Romins, måve po les priyesses, brun caramel po les shuveus d' Djezus.
Metans ossu, li petchresse (ki trompe si ome) est rodje mousseye, essegne di l' infier. Å resse, Djezus, cwand il årè raviké, si va rmoussî simbolicmint avou des håres d' asteure. Et a ç' moumint la, boutans po les pelrins d' Emmayusse, ci serè bråmint des blancs mousmints, simbole del purté.
Gn a 150 djins k' overnut al djowe del passion. Tos les djoweus d' role sont des amateurs; et boutèt prodeyo.
Les 17 tåvleas del passion, come on l' a djouwé a Lignè e 2004.
candjî
- Prumî tåvlea : Les pretchaedjes da Djezus-Cri : les beyatitudes; li bon samaritin, li feme ki trompe si ome; li fåve di l' agnea pierdou; li samaritinne.
- Deujhinme tåvlea : l' enôlaedje a Betsani.
- Troejhinme tåvlea : Djezus tchesse les vindeus d' biesses a sgoziyî evoye foû do timpe di Djeruzalem.
- Cwatrinme tåvlea : Les priyesses djurèt di s' fé cwite di Djezus.
- Cénkinme tåvlea : Li dierinne cene.
- Shijhinme tåvlea : Djezus s' fwait ramasser.
- Setinme tåvlea : Li djudjmint des priyesses.
- Ûtinme tåvlea : Pire et Djuda.
- Nouvinme tåvlea : Barabasse.
- 10inme tåvlea : Djezus est mostré a Pilåte.
- 11inme tåvlea :Pilåte eyet s' feme, ki lyi raconte on sondje.
- 12inme tåvlea : Djezus passe divant Erôde.
- 13inme tåvlea : Li djudjmint da Pilåte.
- 14inme tåvlea : Li clawaedje sol croes.
- 15inme tåvlea : Li disclawaedje.
- 16inme tåvlea. Li ravicaedje et les aparexhaedjes.
- 17inme et dierin tåvlea : Les apoisses prindèt tchaeke èn efant do "keur" pal mwin, et l' fé rexhe avou zels.
Li lingaedje del djowe del passion el Walonreye
candjîÅ rvier di çou ki s' passe pol djowe do Noyé, el Walonreye, li djowe del passion s' a todi fwait e francès. Mins e 2009, les cis d' Sibret l' ont djouwé e walon, so des scrijhaedjes da Maurice Georges.
Soce uropeyinne des djouweus d' passion
candjîSi essegne, c' est Europassion. Ele fourit askepieye a Esparrago (Catalogne, Espagne) e 1982. Adonpwis, gn a yeu des raploûs a Nancy (Lorinne, France), Londéac (Burtaegne, France) et a Lignè minme e 1995. Li soce a eto metou so pîs ene gazete Levate (latén po astampez vs).
Alére
candjî- Li djowe del passion dins l' teyåte di marionetes di Lidje, divins "Li houlot", roman e walon da Dieudonné Salme, p.55-65.
Difoûtrinnès hårdêyes
candjî- Anonçmint del passion d' Sibret e walon
- (ca) «La passiò d'Olessa de Montserrat» (waibe, e catalan, sol djowe del passion ki s' fwait dins cisse municipålité catalane la, avou bråmint des imådjes et des racsegnes)