Crodjambot
On crodjambot ou crocmitinne, c' est on forveyou tolu (motoit ene djin, motoit ene biesse), edvintêye po fé sogne ås efants.
Les crodjambots del Walonreye. candjî
Crodjambots des aiwes candjî
- L' Ome å havet.
- Djihan Djambot (Djihan l' crodjambot); Disfondowe: Jan Djambon (Chieve) ki vs apice pal djambe et vs ahaetchî e l' aiwe.
- Madlinne, Madlinne-ås-grands-tchveas. Ele tournéve Nameur, aprume åd dilong d' Mouze, do tins k' i gn aveut co bråmint des aiwes avå les voyes. Foû d' Nameur, ele si rmeteut cobén dé les fosses å purea, et addlé les basses. Les cis k' avént sogne di dire li no des sorcires, i l' ont rbatijhî Sinte Madlinne.
- sourdant: Léon Pirsoul.
- Li Boerlåd ki dmeure dins les vivîs et les fagnes; disfondowe: lë Borlaud (Élessene).
- Les Må-bouwés u Må-lavés (Tuyî), ki vikèt dins les sourds et les ris.
- Les Grimåds i sont catchîs dirî les djonkeas; i vnèt taper des tchofes ås cis ki leu djaive nelzî rvént nén. Li ci k' a atrapé ene bafe, i dmeure avou des bleus et on houzé vizaedje sacwants djoûs å long. On lzès rescontere a Orcîmont et Mûno.
Crodjambot del noereur et del sipexheur candjî
- Brouheur et anuti.
- Li Spetin
- Noerès cåves.
- Li Rawia.
- tchiminêye, montêyes :
- Li Båbô (Babou). I s' tént dins les plaeces wice k' i fwait noer, copurade les montêyes. Il s' tént eto dins les tchminêyes. Dinltins, les ptitès coides di soûfe ki pindént après l' båre d' crama, on les loméve les coides do Båbô. Si les efants alént rwaitî padzo li tchminêye des feus a l' aisse, li Båbô lezî spitéve del soye ås ouys po les apicî et les magnî tot crous.
- Mazagrawe (dandjreus po Mareye-z-ås-grawes, e sacwantès plaeces : Mazagrawe, Magrawe, Mizagrawe, Magrå, Mareye Magrau). Ele håbite li Fåmene, li Condroz, li Roman Payis eyet l' Picardeye. Leye eto, ele apice les efants avou ses grawes.
- trôs : Mareye Sacatrape
Les crodjambots des airs candjî
- les Marluzenes : C' est des femes k' on-z ôt shofler dins les tchminêyes u dizo les craeyes des ouxhs el Hesbaye. Ele hapèt les efants ki n' sont nén vayants.
- Djan då Vint et Djene del Bijhe, ki håbitèt li Fåmene et so on boket d' l' Årdene djondant.
- Les crodjambots del bijhe.
Les Crodjambots del plouve candjî
- Li Feme å Caban (Nivele)
- Gargotea (Godårveye)
- Les Margazoutes (Forveye)
- Li Troye ås Verts Coshets (Hesbaye)
Crodjambots did pattavå candjî
- L' Ome ås rodjes dints. Ci divreut esse on près-parint di l' Ome å havet (on l' rescontréve purade dé les vîs pousses).
- L' Ome al rodje bounete, li Rodje Bounete, li Rodje Bounet (la-minme Rodje Bonet, Rodje Bonete): (Fåmene). I sont bråmint moens metchants.[1]
Cordjambots des cåves candjî
Crodjambots did foû del Walonreye candjî
E l' Almagne candjî
- li Rwè des ôneas (ki hape les efants ki vont tot seu dins les bwès et åd dilong des aiwes).
El France candjî
- Li Croquemitaine ki croxhe les efants.
E Marok candjî
arabe marokin candjî
- Baaou, ki hape les efants ki n' vlèt nén schoûter, u ki tchoûlèt tofer.
- Xhoxhoblaa, foirt laid (li chafou, i-txhlaa: li ci kel voet, end a peu).
- El Xhouwan (li hapeu), ki hape les efants ki vont djouwer lon d' leu måjhon.
amazir candjî
- Tamza (ṭamza, ⵟⵎⵣⴰ), feme avou des tchvea come li caime del biesse di Staneu ki vikéve dins les trôs d' rotches do costé d' Tawrirt.