Accint (diyacritike)
Èn accint, c’ est ene pitite faflote ki s’ mete dissu ene voyale (å pus sovint) po ndè candjî l’ prononçaedje.
E walon
candjîSistinmes ortografikes
candjîE walon, gn a cwate sôres d’ accints corants :
- el tchapea[1] u l' toetea[2], k' i gn a so les voyales ê, î, û, ô (rifondou) eyet â (sistinme Feller). On l' sait minme mete so l' deujhinme voyale d' on son ås deus letes (digrame) (eû, oû e rfondou; aû, în, îm ôⁿ, îⁿ dins sacwants sistinmes Feller u divins des ortografeyes espontanés).
- el montant accint u l' accint sol hintche, k' i gn a sol lete e, çou ki dene li lete é; dins l' lingaedje corant, «E accint sol hintche» est co dit «betchou E»[3]
- el dischindant accint u l' accint sol droete, k' i gn a sol lete e, çou ki dene li lete è; dins l' lingaedje corant, «E accint sol droete» est co dit «schayî E».[3]. E sacwants cognes do sistinme Feller (Feller-Stasse, Feller-Léonard, Feller-Fauconnier), gn a eto «A accint sol droete» (lete à), et, pus rålmint, «U accint sol droete» (lete ù)[4][5].
- el bole, k' i gn a sol a (å); dins l' lingaedje corant, «A-bole» est co dit «A-botroûle».[6] Dins l' sistinme Feller-Gaziaux, gn a eto e̊.
Gn a ossu des ôtes diyacritikes metou ådzeu do mot, pus råles, k' on n' lome motoit nén coranmint «accint».
- li dobe pont sol lete ou trema, metou sol lete E po rinde deus sons diferins, sorlon les scrijheus (loukîz a «scrijha ë»).
- l' accint-båre (macron) metou lu avou sol lete E dins l' Feller-Gaziaux (scrijha ē), po noter li rinflé ê.
Scrijhas fonetikes
candjîGn a des ôtes accints k' on eploye u k' on eployive dins li scrijha fonetike do walon. End a ene cåkêye so les voyales divins l' alfabet fonetike Gillieron (reployî dins l' FEW).
Dins «Contes de la Haute-Ardenne» Albert Lenfant si sieve del wachlete po noter les troes naziåles an (α᷉), on (ɔ̃) et in (ɛ̃ṛ).
-
accints et ôtès faflotreyes dins l' FEW (pol walon et les ôtes lingaedjes galiromans)
-
scrijhas Albert Lenfant
Sourdants
candjî- ↑ Vî lomaedje k' egzistêye ossu e francès d' Beldjike.
- ↑ Vî lomaedje e walon do payis d' Lidje.
- ↑ 3,0 et 3,1 noûmot atåvlé pa Roland Neuprez ås scoles di Bive, 5 di nôvimbe 2024.
- ↑ Li minme lete a stî reployeye on moumint dins on rfondant walon del Basse Årdene, po rashonner les prononçaedje «U franc» et l' son ë (/œ/)
- ↑ Li lete «ù» est ossu eployeye dins l' ALW po on son inte on franc U et l' son ë.
- ↑ Noûmot spontané, payis d' Lidje, anêyes 2000.