Definixhant årtike
(Redjiblé di Årtike definixhant)
On definixhant årtike[1], c' est èn årtike ki mostere bén li sudjet (on no u ôte tchoi) k' i prezinte. I l' definit, dabôrd.
- "li tchén" u "el tchén"
- "li vatche" u "el vatche"
- les omes
- les comeres
Årvier di l' årtike nén definixhant, li definixhant årtike, e rfondou walon come so 85 åcint des accints do walon, ni mostere nén li djinre do no (omrin u femrin).
Les definixhants årtikes si polèt spotchî :
- C' est l' tchén les cåzes !
- C' est l' vatche k' a bizé.
- T' es biesse di bouter po ls ôtes
Li mot defini n' est nén on sustantif
candjîadviebes
candjî- Mete les, onk d' on costé, et l' ôte di l' ôte.
- Dji t' è direu bén l' pareye.
nos d' djins
candjî- C' est l' Nataleye k' a stî sbarêye
- Dj' avans yeu les Molitor al shijhe.
troke di mots
candjî- Dji rvôreu bén les canadas rtchåfés come dj' a yeu ayir.
Definixhants årtikes dins les accints do walon
candjîDins les accints do walon, les definixhants årtikes singulîs sont :
- li, come e rfondou dins li stroet payis d' Lidje, li Hesbaye, li payis d' Nameur et Dinant.
- lu après Vervî et so cåzu tote l' Årdene, mins foû k' pol omrin dins l' Basse Årdene.
- el dins cåzu tot l' Coûtchant walon, mins eto sol Hôte Seure (mins djusse po l' omrin).
- lë dins l' Roman Payis (après Åve et Djodogne) et eto après Bietris et Bouyon (mins djusse po l' omrin).
- il dins sacwantès coines do Coûtchant walon (et kécfeye eto sol Hesbaye).
Dins l' Basse Årdene, l' årtike femrin est la (nén spotchåve) :
- C' est la vatche, la stûve, la coumére.
Les definixhants årtikes pluriyals sont "les" totavå.
Les definixhants årtikes si polnut etrocler ås dvancetes po fé des rastrindous årtikes.
Racsegnes et mapes
candjî- Mape ALW 2. 1. (la)
- L. Remacle Sintake del Gléjhe t. I, pp 107-108.
Hårdêyes difoûtrinnes
candjîDins l' grosse croejhete da Henschel (e francès)
Dins l' pitite croejhete (e walon)
Sourdants & pî-notes
candjî- ↑ Noûmot atåvlé di Roger Viroux tot criticant l' alomåcion francesse article défini : c' est nén l' årtike k' est defini : c' est l' sustantif ki shût, et c' est pår l' årtike k' el definixh. Dabôrd, c' est on definixhant årtike.