Tourpene

Ene tourpene (on dit eto on, ene carikêye, on paraglaece, on biza, on sotea, on tournea), c’ est on djouwet k’ on boltêye so ene coide, pu l’ esnondyî et l' hiner so ene pleneure, et ki toûne so lu-minme, so ene pike ki sieve di bodje.

Hinaedje del tourpene

Coide boltêye après l' tourpene

Tourpene ki rôle

Tourpene djaponesse

Caricateure di 1814 ki mostere les tchîfs d' Estats di l' Urope ki djouwnut avou Napoyeon, come si ça sereut ene tourpene, et l' renonder avou des scoreyes

Motlî

Ene tourpene ki toûne ni dmeure nén al minme plaece ; on dit k’ ele court. Cwand ele s’ enonde e l’ air, ele fwait on brut : on dit k’ ele « zûne ». Al fén, ele si djoke et si stårer, on dit : «ele distind ».

Des ôtes mots tecnikes :

• bizer
• fé schibroute
• wangnî cénk pårt a pont.
• distinde

Istwere des tourpenes

On-z a rtrové des bizas vîs di deus meye ans.

Sôres di tourpenes

• biza al couloûte
• dobe biza des marins
• biza a-z emantchî onk divins l’ ôte  

Djouwaedje al tourpene inte efants

On pout djouwer al tourpene tot seu, u avou des ôtes efants. Voci ene manire di djouwer eshonne, dinltins, el Walonreye.

On fwait on rond al tere, cénk a shijh ascoxheyes lådje. So on daegn, on trine si talon po fé ene hertcheye.

On fwait ene croes å mitan avou l' pike del tourpene, pu avaler on ptit potea å mitan do rond (todi avou l' ponte del tourpene).

On boltêye li coide åtoû do bwès del tourpene, et tenawete saetchî on bon côp sol coide, pol bén serer.

Prinde ene platene trawêye lådje come en pîce d' èn uro; passer li coide divins et fé on nuk pol rastini.

I fåt lugnî l' mitan del croes, et d' on toû d' bresse, hiner l' tourpene.

Li ci k' est l' pus près do potea dit : « dji prind » et tchoezi les cis ki djouwèt avou lu