Såvadje pilé

Do såvadje pilé (on dit eto: del poleure, del farigole, do pilé d' hourêye, do pilé d' håye, do ptit pilé), c' est ene plante del famile des polurêyes, ki vént dins les setchès plaeces, copurade so les hourleas, les hourêyes, les håyes.

C' est ene rilomêye yebe ås maladeyes.

No e sincieus latén : Thymus serpyllum

Li såvadje pilé rishonne å pilé, k' on-z ahive dins les cortis, mins il est pus ptit.

Discrijhaedje del plante

Li såvadje pilé, c' est ene crålante plante, foirt coriante, et ki sint bon. Il a des ptitès longowès foyes, pus vetes so li dzeu k' a l' evier.

Les coxhetes ås fleurs sititchnut 5 a 10 cm hôt (did la, leu no di "ptit pilé"). Ele florixhèt måve, do moes d' djulete å moes d' setimbe.

Uzaedjes el coujhene

On l' pout prinde tot vert u souwé. I vént a pont dins l' assåçnaedje del tchå, del såcisse, des påstés, des verdeures, des crompires, di sacwants froumadjes et des pidzas.

Uzaedjes come yebe ås maladeyes

On l' co e plinne florixhåjhe, å matén, cwand gn a co del rozêye dissu. On co les ramxhions avou les fleurs.

li såvadje pilé est sovrin po les mås d' tiesses ki vnèt d' on mwais didjeraedje : ele riwerixh les mås di stoumak et les trantchêyes. On fwait do té tot metant 4 gr di poûde di plante dins on grand vere d' aiwe, après l' eurêye.
po-z aveur evoye les laidès tosses et rôgueas. Fé on fel té avou 15 gr. di såvadje pilé dins on grand vere di bolante aiwe; leyî rashir 10 munutes. Boere bén tchôd avou do souke.
po les trantchêyes di l' atchenå do rno (colikes nefretikes).
po rispåmer l' boke et l' goidje (il est antiseptike).

Tolminme, i nel fåt nén prinde lontins a foitès dôzes.

Uzaedjes el cosmetike

Foirt ahessant po les cråxhès peas, copurade po rispåmer l' vizaedje, u e compresses. On pout eto rispåmer les tchveas avou, ça rafoircixh li pea do cråne.

Ancyins uzaedjes e l' årtisyince

On s' endè sierveut bråmint po les biesses k' avént l' cocote. On lzî rispåméve les afes del boke, et lzî fé des compresses so les afes des pates. Po n' nén coschirer les fleurs (k' on-z aveut codou po les djins), on råyive djusse les brostions del plante.

Cwand gn aveut ene minêye di cocote ki tournéve, on nourixheut les biesses avou do såvadje pilé, po k' ele ni l' atrapénxhe nén.